Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza.Komedie
Teatrpolskiwlatach1795–1830byłswoistymlaboratoriumdoświadczeń
artystycznych,rozmaitetendencjeuzewnętrzniałysięniemalrównocześnie
irównolegleoddziaływałynakomedię.Wpływałananiązłożonanormaklasy-
cystyczna,niejednoznacznywzórMoliera,dydaktycznapropozycjaDestou-
ches’a,Goldoniańskasyntezaduchadell’artezwysokimiaspiracjamigatunku,
płaczliweodmianyNivelledelaChaussée,WolteraczyGellerta,dramyDidero-
ta.Wśródważnychczynnikówformotwórczychznalazłysiębodźcepłynące
zespołecznychiteatralnychregułodbioruwramachkulturypopularnej,
awięcspektakularnakarieramelodramatu,tudzieżrenesanstępionejprzezofic-
jalnąkrytykętradycjirodzimychintermediówszkolnych.Wrazzesztukami
FranciszkaZabłockiegowkraczadoteatrupolskiegorokokowy,nieklasyczny
żywiołczystejgry,twórczośćautoraFircykawzalotach,„odprzekładówmo-
lierowskiejfarsy(Doktorzmusu)itragikomedii(Amfitrion),przezadaptacje
bliskichfarsiepomolierystów(wtypieHauteroche’a)i»klasycznego«Destou-
ches’a(Dzieńkłamstwa),przezparafrazy»francuskichWłochów«zThéâtre
Italien–poprzeróbkistarychburlesek,ThomasaCorneille’a”
1,wyznaczakie-
runekrozwojukomediipolskiejdrugiejpołowyosiemnastegowieku,formę
aktorskiejekspresji,sposóbtraktowaniapostaci,wzórintrygiiakcji,nowąja-
kośćstylowądialogudramatycznego.Świadomieodrzucałregułyliteratury
dlaprawwidowiskaiżądańwidowni,tworzącdzieła„nieczyste”,przekraczają-
ceuznanewymaganialiterackie,klasycystycznejdoskonałościiregularności,
„niestosowne”zpowoduzbytsilnejdominacjiteatralnejekspresji.
Wśródczynnikówwyznaczającychprzemianykomediinapierwszyplan
wybijasięutrataniepodległości,ówczesneodczucietymczasowościiprzej-
ściowości,doraźnościpodejmowanychdziałańdoprowadziłodozachwiania
podstawowychkryteriówwartościowania,awkonsekwencjidodestrukcji
uznanejpostacigatunku.Wtychwarunkachłatwiejakceptowanodośćradykal-
1
D.Ratajczakowa,Komediaoświeconych1752–1795,Warszawa1993,s.257.
