Book content

Skip to reader controlsSkip to navigationSkip to book detailsSkip to footer
(mutylacyjne)czychłostę.NatomiastwsystemierepresjikarnejLongobardównajważniejszą
rolęspełniałakrwawazemstarodowa(wróżda).Wprawielongobardzkimkaramiała
charakterpieniężnegoodszkodowaniawypłacanegoposzkodowanemulubjegorodowi
jakozadośćuczynieniezakrzywdęiokupzazemstę(kompozycja).Chodziłonietyle
oukaraniewinnego,coopojednaniezwaśnionychrodów.
6.Praworzymskie,wodróżnieniu
postępowaniesądowewRzymieiuLongobardów
odlongobardzkiego,oddzielałoprocescywilny
odkarnego.Wrzymskimprocesiekarnymobowiązywałazasadaswobodnejoceny
dowodówprzezsąd.Środkiemdowodowymbyłyzeznaniaświadków(reguładwóchświadków).
PostępowaniesądoweuLongobardówopierałosięnainstytucjitzw.sądówbożych
(or​dalia,np.pojedynek).Podstawąwyrokubyłaprawdaformalna,aniematerialna.
PrawoLongobardówwkonfrontacjizwyższąkulturąprawną
początkinauczaniaprawa
Rzymuuległozbiegiemczasuromanizacji.Miałanatowpływ
szkołapałacowawPawii
chrystianizacja,Kościółbowiemzaczerpnąłwielezrzymskiejtradycji
prawnej.Procesromanizacjiprawalongobardzkiegonasiliłsięwraz
romanizacjaprawalongobardzkiego
zopanowaniempółnocnejItaliiprzezFranków(774).KarolWielki
zachowałlokalneprawo,aleuzupełniałjezapomocąwłasnegoustawodawstwawpostacitzw.
kapitularzy,którem.in.przewidywałysurowekarynacielezanajcięższe
przestępstwa[1].NapoczątkuIXw.wPawiipowstałaszkołapałacowawzakresietzw.
trivium.
Nauczanowniejterminówprawniczych(gramatyka),logicznejargumentacji(dialektyka)
iobjaśnianiaprawnychinstytucji(retoryka).Jejdziałalnośćprzyniosłaopracowanieprawa
longobardzkiegodlapraktykisądowej,alezwykorzystaniemprawarzymskiego,którebyło
wówczasnaogółznane.Zatarłasięnatomiastpamięćonajobszerniejszejczęści
CorpusIiuris
Civilis
,czylitzw.
Digestach
(
Pandektach
),zawierającychwypisyzdziełprawnikówrzymskich.
PrawdziwejednakzainteresowanieprawemrzymskimwśredniowiecznejEuropie
szkołabolońska
nastąpiłopoodkryciuwXIw.
Pandektów
ipowstaniupierwszejszkołyprawa
wBolonii.DopierowXIIw.narodziłasięeuropejskanaukaprawa,obejmującanauczanieprawa
rzymskiegoikanonicznego[2].Prawostałosięwówczasautonomiczną,odrębnąodteologii,
dziedzinąnauki.W„prawniczym”XIIw.przedmiotembadaństałasięwiększość
instytucjiprawnych,któreukształtowałyeuropejskiporządekprawnyażpoczasy
współczesne.
NieprzypadkowotowłaśnieuniwersytetwBoloniidałimpuls
recepcjaprawarzymskiegowItalii
doponownegorozwojuprawarzymskiego.Miastawłoskiestawałysię
wówczascentramihandlulewantyńskiegoiszukałydlaswejaktywnościnowychrozwiązań
prawnych.PrawocywilneRzymianwdużejmierzebyłonakierowanenapotrzebyspołeczeństwa
trudniącegosięwymianąhandlową.KomunymiejskieItaliiczerpałypoczątkowonajwięcej
zosiągnięćbolońskiejszkołyglosatorów,anastępniekomentatorów,którzyzajmowalisię
naukowymipraktycznymopracowaniemprawarzymskiego.
PrzejmowanierzymskichinstytucjiprawnychweWłoszechdotyczyłowszczególnościprawa
cywilnego,zwłaszczaobligacyjnego.Recepcjarzymskiegoprawakarnegobyłabardziejwydłużona
wczasie.AżdoXIVw.wprzepisachkarnychmiastwłoskichścierałysięelementygermańskie
(longobardzkie)zrzymskimi.Ostateczniezwyciężyłazasadapublicznoprawnaiteoriaodstraszania.
Germańskąkompozycjęzastąpiłykarycielesne(śmierci,okaleczające).Oprzejęciurzymskiego
systemurepresjikarnejzadecydowałwzrostczynnikapaństwowegoworganizacjistruktury
miejskiej.
Niezależneisilnekomunymiejskie,spełniającewielefunkcjiadministracyjnych,zastrzegały
sobiewyłączneprawodoukaraniaprzestępcy,któryswymczynemnietylenaruszyłdobro
jednostki,cogodziłwinterespubliczny.Czynniktenstanowiłtakżepodłożeprzyjęciaprawa
rzymskiegowcałejniemalEuropieuproguerynowożytnej(koniecXVw.).Szybkiwzrostliczby
ludnościmiędzyXIaXIVw.sprzyjałpowstawaniulicznychośrodkówmiejskichtakżepozaItalią.
Następowałprocespowolnegoprzechodzeniaodfeudalnychstrukturziemskichdo„cywilizacji
miejskiej”.
Jednymznajważniejszychosiągnięćglosatorów
znaczenieglosatorówikomentatorówdlarozwoju
ikomentatorówbyłoodejścieodkazuistykiprawa
prawawEuropie
rzymskiego,którawyrażałasięwprawnejanalizie
konkretnychprzypadków(stanówfaktycznych).Ujmowalionirzymskąmyślprawniczą
wpostaciabstrakcyjnychpojęćinorm(zob.s.115).Zasługąprawnikówszkołybolońskiejbyło
m.in.opracowanieogólnejdefinicjiusiłowaniaoraznowoczesneujęcieobronykoniecznej.Przez
syntezęrzymskiegoprawaobligacyjnegostworzyliogólnąteorięzobowiązańumownych,która
stanowipodstawęwspółczesnegosystemuprawaumów(np.klasyfikacjaźródełpowstania
zobowiązań,warunkiważnościumów).Określilizasadyrządząceposzczególnymirodzajamiumów
(np.umowyspółki)[3].Sformułowaliogólnąnegatywnądefinicjęwłasności.