Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dorobeknaukowyglosatorówikomentatorówstanowiłpomost,poktórymidee
prawarzymskiegoprzeszłydoustawodawstwaczasówpóźnegośredniowieczaiepoki
nowożytnej.Modelowerozwiązaniawłoskiejnaukiprawaznalazływyrazwpierwszejcałościowej
kodyfikacjiprawakarnego,jakąbyłaniemiecka
ConstitutioCriminalisCarolina
z1532r.(zob.
s.125in.).PodjejwpływemdoXVIIIw.ukształtowałsięzkoleisystemprawakarnegowcałej
niemalEuropie,włączniezRosją.Natomiastteorięprawakontraktówszkołybolońskiejoraz
abstrakcyjnądefinicjęwłasnościprzejąłKodeksNapoleonaz1804r.,będącypierwszym
wzorcowymkodeksemcywilnymepokiliberalizmuekonomicznego(zob.s.197in.).
UpowszechnianiesięwEuropiewiedzyidziełprzedstawicieli
posiłkowycharakterprawarzymskiego
włoskiejszkołyprawawytworzyłosytuację,wktórejobowiązywało
nadaldawnezwyczajoweprawolokalne(
iusparticulare,iuspatrium
),aleniejakorównolegle
funkcjonowało„prawouczone”,czylipraworzymskie,któremiałocharakterpowszechny(
ius
commune,gemeinesRecht
).EuropabowiemażdoXVIIIw.byłaoplecionagęstąsiecią
prawpartykularnych.Sędziowiestosującyprawomusielirozstrzygaćsprawyopierając
sięnaprawiemiejscowym(zwyczajowymlubustanowionymprzezwładzę),aletam
gdzienieznaleźliodpowiednichnorm,odwoływalisięsiłąrzeczydoprawa
rzymskiego[4].
WtensposóbpraworzymskiemiałowEuropieZachodniejposiłkowezastosowanie.Rzesza
Niemieckabyłategonajlepszymprzykładem.Zadecydowałootymto,żeCesarstwoRzymskie
NaroduNiemieckiegouchodziłozakontynuacjęcesarstwaantycznego(
translatioimperii
).W1495
r.powstałSądKameralnyRzeszy(Reichskammergericht),któregoasesorzymoglipomocniczo
posiłkowaćsięwwyrokowaniunormamiprawarzymskiego(zob.s.118).Jegodziałalność
spowodowała,żerecypowanepraworzymskieznalazłopraktycznezastosowanie.Jakoprawo
obowiązującestałosięonoprzedmiotemopracowanianaukiniemieckiej.WXVIIw.powstałnowy
kierunekwniemieckimprawoznawstwieonazwie
ususmodernuspandectarum,
zajmującysię
prawemrzymskimwświetleówczesnejpraktykisądowej.
Jegoprzedstawiciele,tacyjakSamuelStryk(1640–1710)czyBenedyktCarpzov(1595–1666),
stawialisobiezaceldostosowanieprawapartykularnego,rodzimego(
ius
proprium
),dopowszechnegoprawarzymskiego(
iuscommune
).Przesłankądlatakiejmetody
badawczejbyłoosłabienieodXVIIw.autorytetuprawarzymskiegonarzeczprawalokalnego
(narodowego).Występowanieoboksiebietychdwóchsystemów:
iusparticulare
i
iuscommune
nastręczałowieleproblemówzustaleniemmocyobowiązującejprawazpowoduróżnychjego
źródeł.Ujednolicenieprawamiałoprzynieść–wedługzałożeń
ususmodernuspandectarum
–wtłoczenieinstytucjiprawanarodowegowsiatkępojęćprawarzymskiego.Kierunekten
przyczyniłsiędorealizacjiideikonsolidacjiprawawdrodzeustawodawczejdziałalnościmonarchów
absolutyzmuoświeconegowdrugiejpołowieXVIIIw.naterenieRzeszyNiemieckiej.Zostaływtedy
wydanekodeksyprawawBawarii(karny–1751ipierwszywEuropiekodekscywilny–1756),
Austrii(kodeksykarne:
ConstitutioCriminalisTheresiana–
1768,
ConstitutioCriminalisJosephina
–
1787,józefińskikodekscywilny–
JosephinischesGesetzbuch
–1786),Toskanii(
Constitutio
CriminalisLeopoldina–
1786)iwPrusach(
Landrecht–
1794).
MyślokodyfikacjiprawacywilnegowczasachZwiązkuNiemieckiegopo1815
pandektystyka
r.skierowałananowouwagęnaukiwstronęprawarzymskiego.Powstałwówczas
nowynurtwniemieckimprawoznawstwie,nazwanypandektystyką,wywodzącysięzeszkoły
historycznej,któraodcisnęłamocnepiętnonaeuropejskiejmyśliprawniczejXIXw.(zob.s.203
in.).Zadaniempandektystykibyłostworzenieniesprzecznego,jednolitego
ipowszechnegosystemuprawacywilnegowdrodzeinterpretacji(egzegezy)
justyniańskich
Pandektów
.Niemieckaszkołapandektystycznazaprzedmiotbadawczy
uczyniłarecypowanewśredniowiecznejEuropiepraworzymskie,aleuwolnione
odzniekształceńdokonanychprzezglosatorów,komentatorówiprzedstawicieli
usus
modernuspandectarum
.Wtensposóbzostałopracowanyprzeznaukęniemieckąwdrugiej
połowieXIXw.wzorcowysystemrzymskiegoprawaprywatnego,którypołożyłpodwalinypod
pierwszyogólnoniemieckikodekscywilnyBGB(
BürgerlichesGesetzbuch
)z1896r.(zob.s.225).
WywarłonwpływnakodyfikacjeireformyprawacywilnegowEuropieinaświecie:wJaponii
(1898),Chinach(1929–1931),Szwajcarii(1907–
–1912),Grecji(1930–1946),Brazylii(1916),Tajlandii(1925),Peru(1936),atakżewPolsce(kodeks
zobowiązań–1933).
Prawozwyczajowe
NakształtowaniesięporządkówprawnychwEuropieażdokońca
charakterprawludówbarbarzyńskich
czasównowożytnychsilnywpływwywarłatradycjaprawa
