Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
20Fazakonceptualizacjiioperacjonalizacjiwbadaniunaukowym
2.2.Operacjonalizacjamodelukonceptualnego
Hipotezabadawczajestpewnymprzypuszczeniemdotyczącymbadanychza-
gadnień,któremabyćweryfikowanewprocesiebadawczym.Abyzbiórhipotez
badawczychujętychwmodelukonceptualnymmógłbyćzweryfikowany,konieczna
jestoperacjonalizacjawszystkichpojęćzawartychwtymmodelu.Wzwiązkuztym,
żedefinicjeoperacyjneujmująrozważanepojęciajakozmienneiwskazujązasadę
ichpomiaru,wwynikukonceptualizacjinależyrozstrzygnąć,jakicharaktermają
pojęciawykorzystywanewmodelu,bymożliwabyłaichoperacjonalizacja.Pojęcia
uwzględnionewmodelukonceptualnymmogądotyczyćzjawiskobserwowalnych
bezpośrednioimiećcharakterprosty,jednowymiarowy,odnoszącsiędojedne-
gokonkretnegowymiarurzeczywistości,lubteżmogąmiećcharakterzłożony,
wielowymiarowyidotyczyćzjawiskukrytych(latentnych),któreniemogąbyć
wsposóbbezpośrednizmierzone.
Zjawiskaprostesąobserwowalnewtymsensie,żeistniejązdefiniowane
dlanichwzorce
1
,doktórychodnosisięodnotowywanewłasnościbadanych
jednostek.Zjawiskazłożoneniemająustalonycharbitralniewzorcówiztego
powoduniemogąpodlegaćbezpośredniemupomiarowi.Określasięjemia-
nemzjawiskukrytych(latentnych).Wprzypadkuzjawisk,któreniemogą
byćobserwowanebezpośrednio,należyokreślić,jakiezjawiskamożliwedo
zaobserwowaniasąsymptomamilubwskaźnikamiwystępowaniazjawisk
złożonych.Innymisłowy,trzebaokreślić,zapośrednictwemjakiegozestawu
zjawisk,zwanychrównieżwskaźnikamilubindykatorami,możnamierzyćzjawisko
złożone.Zjawiskotakieokreślasięwówczasmianemzjawiskawskaźnikowego.
Wfazieoperacjonalizacjinależyokreślić,wjakisposóbzjawiskozłożonejestpo-
wiązanezprzypisywanymimuwskaźnikami.Możliwesątudwarodzajezależności.
Popierwsze,wskaźnikimogąbyćdeterminantamizjawiskazłożonego.Badane
zjawiskozłożonejestwówczaskonsekwencjąwystępowaniajegookreślonych
wskaźników,któreokreślasięwówczasmianemwskaźnikówformatywnych,czyli
formującychlubbudujących(formativeindicators).Wtakimprzypadkukierunek
związkumiędzywskaźnikamiaidentyfikowanymzaichpomocązjawiskiemukry-
tymjesttaki,jakprezentujetomodelpomiarowyprzedstawionynarysunku6.
Narysunkutymwykorzystanozasadępowszechnieprzyjętąwprzypadkupre-
zentowaniadiagramówścieżkowychmodelipomiarowych,wedługktórejwskaź-
nikiX
ipodlegająceobserwacjiprezentowanesąwpostaciprostokątów,abłędy
ichpomiaruε
i
orazzjawiskolatentneFprezentowanesąwpostacikółlubelips.
Podrugie,wskaźnikimogąbyćsymptomamizjawiskalatentnego.Badane
zjawiskozłożonejestwówczasźródłemwystępowaniaokreślonychwskaźników,
któresąobserwowalne.Zjawiskaobserwowanejakowskaźnikistanowiąwtedy
1Sąustalonekategorielubzadanejednostkimiary.
