Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Przedmiotsocjologiijęzyka
Socjologiajęzyka,nazywanatakżejęzykoznawstwemsocjologicznym,jestnauką
sytuującąsięnapograniczujęzykoznawstwaisocjologii.Zajmujesięroląjęzyka
wspołeczeństwieorazzwiązkamizjawiskjęzykowychzezjawiskamispołecznymi.
WpołowieXXw.ukształtowałasięjakoodrębnadyscyplinanaukowasocjolingwistyka,
którazajęłamiejscesocjologiijęzyka.Głównyprzedmiotobunauknieróżnisię
zasadniczo,jednaksocjolingwistykaszczególnynaciskkładzienaśrodowiskowe
zróżnicowaniejęzykanarodowegooraznarelacjeodmianjęzykanarodowego
dostrukturyspołecznej.
Współcześnieniekiedyutożsamiasięzakresysocjologiijęzykaisocjolingwistyki,kiedy
indziejodróżnia,twierdząc,żetam,gdziepunktemwyjściajestsocjologia,mamy
doczynieniazsocjologiąjęzyka,atam,gdziepunktemwyjściajestjęzykoznawstwo,
mamydoczynieniazsocjolingwistyką.
Zobowiązkubadaczaprzytoczonetemałowyrazisteprzeciwstawieniaczyrozróżnienia
niemajązasadniczegowpływunaujęciesocjologiijęzykawtympodręczniku.
Wmojejkoncepcjinaplanpierwszywysuwamnietylkopowrótdoporzuconej
wpolskiejlingwistycenazwytejdyscyplinynaukowej,aleprzedewszystkimgłównym
przedmiotemzainteresowaniaczynięmówienie[1].ZgodniezustaleniemFerdynanda
deSaussure’a[2],którywobrębiezjawiskkomunikowaniasięjęzykowegoodróżnił
languejakoabstrakcyjny,społeczniewytworzonysystemznakówodparole,czyli
mówienia,którejestpraktycznąrealizacjąsystemuwkomunikacjispołecznej.
Jeżelimówienie,to:popierwsze–językowezachowaniajednostek,wynikające
zokreślonychsytuacjipozajęzykowychorazzwłaściwościichidiolektu,ukształtowanego
przezśrodowiskoiwykształcenie,apodrugie–językowezachowaniawspólnot
komunikacyjnych,wynikającezokreślonychsytuacjipozajęzykowychorazuwarunkowań
środowiskowychiterytorialnych;zatemsocjologiazajmujesięmówieniemjako
najważniejszymskładnikiemkomunikacjispołecznej.Najważniejszym,aleniejedynym,
ponieważrazemznimpełniętejkomunikacjitworząrównieżkodyniewerbalne.
Mówieniejakośrodekisposóbkomunikacjispołecznejjestintegralnymskładnikiem
przestrzenispołecznej,ajakotakiemamożliwośćizdolnośćopisywaniaotaczającej
rzeczywistościorazjejkreowania;tymsamymrealizujesiępełneuczestnictwoczłonków
wspólnotywkomunikacjiiwspółistnieniuwprzestrzenispołecznej.
Wtakimujęciuprzedmiotemszczególnegozainteresowaniasocjologiijęzykajest
zależnośćmówieniaizachowańjęzykowychczłonkówwspólnotyodwarunków,
okolicznościisytuacjipozajęzykowych,wktórychodbywasiękomunikacjajęzykowa.
Socjologiajęzykaniemożesięwięcobejśćbeznajważniejszejstruktury,jakąjestakt
komunikacji,zjegointegralnymiskładnikamiorazwszelkimirelacjamimiędzynimi:
nadawcą,odbiorcą,tekstemkomunikatu,sytuacją,wjakiejodbywasięaktmówienia.
Dziękitakiemuujęciunajbardziejelementarna,azarazemnajbardziejogólnadefinicja
języka–jakopodstawowegonarzędziaporozumiewaniasięludzi–zyskujepodstawy
praktycznejweryfikacji.
Jeżelizagłównyprzedmiotsocjologiijęzykauznajesięmówienie,towkonkretnej
realizacjimusimiećonaścisłyzwiązekrównieżzpsycholingwistyką,językowym
obrazemświata,językoznawstwemkognitywnym,lingwistykąantropologiczną,
antropologiąkulturyipragmatykąjęzykową.
