Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
II.Milczeniewprzestrzenispołecznej
1.Mowaimilczenie–dwiestronykomunikacji
społecznej
UpominaniesięCyprianaKamilaNorwidao„opuszczoną”częśćmowy„wewszystkich
gramatykachwszystkichjęzyków”opierałosięnaprzekonaniu,żemilczeniejestrównie
ważnejakpozostałeskładnikimowy.
Jaktosięzrobiło,żecałajednaczęśćmowyjestopuszczonawewszystkich
gramatykachwszystkichjęzyków?[…]CzęściątąmowyjestPRZEMILCZENIE[…].
Milczeniewięc,amówiącwzastosowaniupraktycznymPRZEMILCZENIE,jest
niezawodnączęściąmowy[…].Zdaniatakabstrakcyjniebladego,którebywcalenie
przynosiłozesobąPRZEMILCZENIA,prawieniepodobnajestpomyśleć!Igdybysię
takowezłożyćudało,tomusiałobyonobyćnienależącymdoogółużadnejżywotnej
mowy”[3].
„Poetamilczenia”byłniezrównanymmistrzemsłowa,uznawałjednakintegralność
mówieniaimilczeniawkomunikacjispołecznej.
Wistociemilczeniejestalternatywądlamówienia.Milczenietowarzyszymówieniu,
jestjegodrugąstroną,jestteżjegotłem.
Postulatpoetydługoniebyłznanylubnieznajdowałzrozumieniaujęzykoznawców,
przynajmniejwdobiejęzykoznawstwafilologicznegoipoczęścirównież
–strukturalistycznego[4].Dopierosemiotycydostrzeglisemantycznyaspektmilczenia.
Wokreślonychprzeznichdwóchzasadniczychrodzajachmilczeniajęzykznajdujeróżne
usytuowania.
Popierwsze,wmilczeniutranscendentnym(którejestplanemistnieniajęzyka)
językjestelementem„dodanym”dotegoplanu,ponieważpowstałnaplaniemilczenia.
„Milczeniejestfunkcjąświatapoznawalnego–mówieniejestfunkcjączłowieka,który
jakocząstkategoświatawtymodniesieniu(jako
homoloquens
)przeciwstawiasię
milczącemuświatu.Światmilczy–człowiekmówi”[5].Człowiekowiprzysługujezarazem
możliwośćiprawomilczenia.DlaPascalamilczeniemawymiar
absolutny[6].Nieskończonośćmawymiarmilczenia.
Podrugie,uznającmilczeniezawyraziwartość,IzydoraDąmbskawyróżniamilczenie
jakowyraziśrodekekspresji,jakośrodektaktycznydziałaniaorazjakoobjawpostawy
duchowejczłowieka–awszystkietetypymilczeniamieszcząsięwmilczeniu
znaczącym.Wtymplaniemilczeniebędziezawszekomunikowaniemczegośimożebyć
zastąpioneprzezmówienie(jednakniewcałejrozciągłościtejzasady).Niewpełni
bowiemdajesięzrealizowaćregułęprzekładalności,gdyzjednejstronymamymilczenie
natemat,azdrugiejstrony–mówienieoczymś[7].Bezspornośćmilczeniaznaczącego
włączajewciągkomunikacjinarównychprawachzmówieniem,chociażniejest
torelacjawpełnisymetrycznaihierarchicznierównorzędna.
Zagadnieniateporuszarównieżlingwistka–JolantaRokoszowa,która,traktując
milczeniejakofaktjęzykowy,rozważajenagruncieteoriiaktówmowy,aletakżewiąże
ściślezteoriamipragmatycznymi.Rozwijaprzytymkoncepcję„tłazawszeobecnego”:
Programmaksymalistycznywtraktowaniuzjawiskzwiązanychzmilczeniem
wkategoriachjęzykowychopartyjestnakoncepcjitła.Milczeniewydajesiębyć
zjawiskiemstanowiącymniezbędnetłodlafunkcjonowaniajęzykawkażdymjego
wymiarzeistanowiąctło,niemożebyćzjawiskiemdlajęzykaobojętnym,niemówiąc
