Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1020Charakterystykaetapówkancerogenezy
Kancerogeneza(onkogeneza)jestzłożonymprocesem,wktórymbiorąudział
różneczynniki.Wwynikukumulacjigenetycznychiepigenetycznychzmian
wkomórceiichnastępstwpowstająnowotwory.Wkancerogeneziebiorąudział
następującegrupygenów:
.protoonkogeny–kodująbiałkakontrolująceprawidłowyprzebiegreplikacji
DNA,proliferacjiiróżnicowaniekomórek;
.genysupresorowe–kontrolująprocesreplikacjiDNA,cyklkomórkowy
iprocesapoptozy,warunkującstabilnośćgenetycznąkomórki;sązwane
„strażnikamigenomu”;
.genymutatorowe–kodująbiałka,którebiorąudziałwprocesachnaprawy
DNA;ichinaktywacjaprowadzidozaburzeńprocesównaprawczychDNAi
zwiększapodatnośćnarozwójnowotworów;sązwane„opiekunamigenomu”.
Wprocesiepowstawanianowotworunajpierwdochodzidomutacjinapoziomie
wyżejopisanychgenów.Wkonsekwencjimutacjirozwijająsięnieprawidłowe
komórki,którychmechanizmyobronnenapoziomiemolekularnymsąupośle-
dzone,coprzyczyniasiędoszybszegowzrostuipowstawaniakolejnychklonów
komórekniekontrolowanychjużprzezorganizm.Rozwójguzawymagacoraz
większejilościsubstancjiodżywczych,dlategonapewnympoziomiejegowzro-
stunaturalniewystępująceukrwieniestajesięniewystarczające.Wówczasnastę-
pujeprocesangiogenezy,wwynikuktóregopowstająnowenaczyniakrwionośne
zaopatrująceguz.Istotnąrolęwrozwojunowotworuspełniaukładimmunolo-
giczny,któregozadaniemjestidentyfikacjainiszczeniekomóreknowotworo-
wych.Wielekomóreknowotworowychmazdolnośćdoukrywaniasięprzed
układemodpornościowym,sprzyjatemutakżewieleprocesówtowarzyszących
nowotworzeniu.Zmianygenetycznewzdrowejkomórcezachodząpodwpły-
wemdziałaniaróżnychczynnikówmutagennych.Sątoczynniki:fizyczne(pro-
mieniowanie,np.UV
,kosmiczne),chemiczne(zawartewdymietytoniowym,
spalinach,azbest,metaleciężkie)orazbiologiczne(wirusy,pasożyty,procesy
komórkowe,np.błędyreplikacji).
Kancerogenezajestprocesemciągłym,wktórymwyróżniasięczteryetapy
(Ball,2008;KozłowskaiŁaczmańska,2010;SiedleckiiLimon,2007):
.Etappreinicjacji–narażenianaczynnikikancerogenneprzezkontakt
znimi,ekspozycjęzawodową,niewłaściwezachowaniazdrowotne,np.pale-
nietytoniu,niezdrowądietęprowadzącądootyłości,siedzącytrybżycia.
Tenetaptrwaprzezcałeżycie.Imdłuższyczasnarażeniaiimwiększaliczba
obecnychczynnikówryzyka,tymwiększeryzykopowstanianowotworu.
.Etapinicjacji,któryrozpoczynasięodwystąpieniapierwszej,nieodwracal-
nejmutacji.Podwpływemekspozycjinakancerogenyiuszkodzeniawsyste-
23