Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Stereotypapojęcie
Podejściepoznawczerodziproblemdokładnegoumiejscowieniastereo-
typuwteoriachdotyczącychumysłowychreprezentacjirzeczywistości,
atakżeproblemjegorelacjidozagadnieńjęzykaiznaczenia.Sposóbroz-
wiązaniatychproblemówbędziedeterminowałszczegółowysposóbdefi-
niowaniatakiegokonstruktu.
Przedewszystkimpojawiasiępytanieospecyfikęreprezentacjiumy-
słowejocharakterzestereotypowymiewentualneróżnicewstosunkudo
innychtypówreprezentacji.
Istnieją,jaksięwydaje,dwagłównepodejściadostereotypówjakore-
prezentacjiinformacji.Popierwsze,stereotypybywajączęstookreślanejako
rodzajschematówpoznawczych(awięcprzezodwołaniedowieluklasycz-
nychprac,m.inpracBartletta,SchankaiAbelsonaczyFiskego),czylijako
ekonomicznestrukturyzbudowanezcechiatrybutówdotyczącychkatego-
riireprezentowanej,uruchamiającezwiązanezkategoriąskryptyzacho-
wania.Traktowaniestereotypówjakoschematówpozwala,poprzezpodkreś-
lanieichroliwredukowaniu,porządkowaniuiuzupełnianiuinformacji,na
wyjaśnianiewpływustereotypównafunkcjonowaniepoznawczeiemocjo-
nalne:napercepcję,koncentracjęuwagi,pamięć,procesywartościowania
ioceny,przewidywaniezachowań,kształtowaniepoczuciabezpieczeństwa.
Wpływtenwydajesięwdużejmierzeniekontrolowanyiautomatyczny
(Stangor,Schaller1999,por.takżeDomachowski2007,Biernat,Dovidio
2008,Byra2010).
Zarazemjednakwramachogólnejkategoriischematówróżnicujesię
niekiedystereotypyipojęciabądźpróbujesięustalićnadrzędnośćjednego
zkonstruktówwstosunkudodrugiego.Próbętakiegoróżnicowaniapodjął
Schaff(1967,1981).Różnicamiędzyreprezentacjąpojęciowąastereotypową
wynika,wedługniego,zarównozodmiennościprocesówjekształtujących,
jakidominującychwnichdanych.Pojęciestanowiefektprocesówotenden-
cjiobiektywno-opisowej,jestwięckategoriąraczejmyślowo-logiczną,wktó-
rejdominujeskładnikintelektualny,ajakokonstruktbliskikryteriomnau-
kowościjestonootwartenazmianypodwpływemnowychdoświadczeń.
Stereotypnatomiast,jakoefektprocesówzwiązanychwdużymstopniu
zwartościowaniemrzeczywistości,macharakterkategoriimyślowo-prag-
matycznej,wktórejdominującąrolęodgrywasilnienacechowanysubiek-
tywnieskładnikemocjonalno-wolicjonalnyiewaluacyjny,zawierającyraczej
przekonanianiżfaktyibardziejodpornynazmiany.Pojęciejawisięwta-
kimprzeciwstawieniujakobardziejkoniecznyskładnikprocesówmyślenia.
Różnicewłaściwoścideterminująpodstawowefunkcjeporównywanych
konstruktów:poznawcząwprzypadkupojęć,aintegracyjno-obronnąwprzy-
18