Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
RozdziałI.Fantastyka,fantasy.Krótkiprzeglądtematówiproblemów...
wprozie40.InaczejwsyntezieStanisławaStabryLiteraturapolska1944–2000wza-
rysie–zewzględunaprzyjętezałożeniametodologicznewywódobejmujeobiekty
literackiemieszczącesięwpoluliteraturytzw.wysokiej41.
Tymczasemzarównoliteraturafantastyczna,jakikonkretniefantasydoczekały
sięhasełwpodstawowychkompendiachpolonistycznych:wpodręcznikachpoety-
kicharakteryzujesiępowieśćfantastycznąifantastycznonaukową42orazfantasty-
kęjakosposóbbudowyświataprzedstawionego43,odpowiedniehasłaznajdująsię
wPrzewodnikuencyklopedycznym44,SłownikuliteraturypolskiejXXwieku45,wreszcie
–wnajnowszymwydaniuSłownikaterminówliterackich46obecnesązarównofanta-
styka,sciencefiction,powieśćfantastyczna,jakifantasy.Jaksięwydaje,zaświadczato
uprawomocnieniesiętakterminu,jakiodpowiadającegomuartystycznegofenome-
nunagrunciepolskiejnaukioliteraturze.Byćmożenawet–choćtozapewneprzy-
puszczeniezbytdalekoidące–rejestrujezmianęliteraturoznawczegosmaku,tj.zwią-
zanezetosemkulturypopularnejprzemieszczeniewobszarzewładzysądzenia47.
2.ProblemymetodologicznebadańnadfantastykąwPolsce.
Przeglądpunktówspornychistanowisk
TopikęinicjalnąutworówsciencefictionproponowałniegdyśAndrzejStoffroz-
ważaćjakostrategięuruchamiającąporozumieniezczytelnikiemcodomodalności
ipryncypiówświataprzedstawionego48.Napotrzebyniniejszegowywodutymczaso-
wopotraktujmy„fictionsofscience”–„fikcjenauki”paralelniedo„fikcjinaukowej”
40ByćmożepomocnybyłbyterminRobertaE.Scholesa„fabulation”.Tradycjipowieściowej(„pure
romance”)przeciwstawiaon„didacticromance”.Wramachtegoostatniegotypuwyróżnia„dogma-
ticfabulation”oraz„speculativefabulation”,któradzielisiędalejna„pseudo-scientificsublimation”
i„structuralfabulation”,por.R.E.Scholes,Structuralfabulation...Fabulacjesątoopowieścioniemożno-
ścinapisaniawiarygodnychopowieści.
41S.Stabro,Literaturapolska1944–2000wzarysie,Kraków2002.
42E.Miodońska-Brookes,A.Kulawik,M.Tatara,Zaryspoetyki,Warszawa1980;A.Kulawik,Poety-
ka.Wstępdoteoriidziełaliterackiego,Kraków1997.
43M.Głowiński,A.Okopień-Sławińska,J.Sławiński,Zarysteoriiliteratury,Warszawa1975.
44Literaturapolska.Przewodnikencyklopedyczny,red.J.Krzyżanowskiiin.,wyd.3,Warszawa1987,
hasło:sciencefiction.
45SłownikliteraturypolskiejXXwieku,red.A.Brodzka,M.Puchalska,M.Semczuk,A.Sobolewska,
E.Szary-Matywiecka,Wrocław–Warszawa–Kraków1995,hasła:fantastyka(A.Smuszkiewicz)iscience
fiction(R.Handke).Wobrębiedrugiegozhasełwymieniasię„gatunekzwanynagruncieanglosaskim:
fantasy”.
46M.Głowińskiiin.,Słownikterminówliterackich,Wrocław–Warszawa–Kraków1998.
47M.Jacyno,Iluzjecodzienności.OteoriisocjologicznejPierre’aBourdieu,Warszawa1997,s.94–96.
48A.Stoff,Sposobystanowieniarzeczywistościniewerystycznejwpoczątkowychpartiachutworów
sciencefiction,[w:]Fantastyka,fantastyczność,fantazmaty,red.A.Martuszewska,Gdańsk1994.
