Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Otóż,jakpiszewielubadaczy,przedstawionereguływrównejmierze
byłyrezultatemnormatywnejdziałalnościAkademii,jakiefektem
konkretnejpraktykiartystycznej.Pozwolimysobietuprzytoczyć
opinięL.GoldmannazjegoksiążkioRacinieiPascalu.
Faktycznie,regułata[trzechjedności—Z.M.]wydajesiębyćprzyjętaweFrancjiod
XVIwiekuprzezteoretykówtakich,jakScaliger,JeandelaTailleitp.Jednakżedla
wielupisarzy,zktórychnajbardziejznanyjestCorneille,pozostajeonazbytwąskim
ubraniem,któreciśniezewszystkichstron.WteatrzeRacinelastaniesięona,przeciwnie,
wewnętrznąkoniecznościądziałania.Jesttozjawiskoczęstewhistoriisztukiitrzeba
byspróbowaćwyjaśnićjegomechanizm:narzędzieistniejeprzedwizją(ioczywiście
przedpisarzem),któramogłabysięnimposłużyć.Wydajesię,zeRacineznalazł
wzasadzietrzechjednościuprzywilejowaneiadekwatnenarzędziedlaswojegoteatru.
Toznaczy,żefaktycznietragedieracinowskie,odAndromachydoFedry,rozgrywająsię
wjednymmomencie,wtymwłaśnie,kiedyczłowiekstajesięrzeczywiścietragiczny
zpowoduodrzuceniaświataiżycia
6
.
Środkiwyrazu,uległewobecartystycznejwizjiświata,nieistniały
bezzwiązkuzsamąwizją.Racinewswoimświatopoglądzietragi-
cznymakceptowałważnośćponadludzkichregułzachowaniaiuka-
zywałnicośćbuntuosobowegowobliczuabstrakcyjnegosystemu,
którynosiłimięBoga,bądźrozumu,bądźnatury.Nigdyjednak
systemówniemiałkonkretnychrysówhistorycznych.Namiętności
bohaterówiichHrozumne”,azarazemtragiczneposunięciazyskiwały
znaczenienietylewramachhistorycznych,losachkrajuipoddanych,
cowprzedustawnejharmoniiświata,rządzonegoprzezBoga-sędzie-
go.Kontestacjaistniejącychzasadkończyłasięalbośmierciąpostaci
(Fedra),alboichpogodzeniemsięztym,conieludzkieisprzeciwiające
sięichszczęściu(Berenika).Przyczymjednakówostatecznykrok
zależałodwolibohaterów,anieodciemnego,niewiadomegolosu,
jakidziałałwtragediigreckiej,czyteżodobiektywnychwydarzeń
historycznych.Wwizjitejwolaludzkaakceptowałato,czemusprze-
ciwiałosięserceinamiętności.
GoldmannostroprzeciwstawiapoglądRacinelaracjonalizmowi
Kartezjusza.Możnatęopinięzakwestionować.WNamiętnościach
6
L.Goldmann,LeDieucaché.EtudesurlavisiontragiquedesPenséesdePascal
etdanslethéâtredeRacine,Paris1955,s.351.Inaczejuzasadniazgodęnanormy
P.VanTieghem:HNormy,świadomośćnormatywnabyłapochodnąprzekonania,że
regułyteodpowiadająprawom,którerządząkażdymdziełemsztuki”,op.cit.,s.47.
(Uwaga:wszystkiecytatyzdziełnietłumaczonychnajęzykpolskipodajęwewłasnym
przekładzie—Z.M.).
47
