Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
WświeciepowieściHenrykaRzewuskiego
nakartachMieszanin.CzytoprzemyślanewypowiedziRzewuskiego,wy-
powiedziocharakterzeświatopoglądowym,czyincydentalnewybuchypi-
sarzaznanegoznieposkromionegopolemicznegotemperamentu?Amoże
wMieszaninachnależyzobaczyćogniwonieudolnieprowadzonejgryzcen-
zurą2,próbębadaniagranickompromisuiłudzenieswąwiernopoddańczą
postawąwnadzieinapozwoleniewydawaniakolejnychutworów?3Wresz-
ciekwestia:naileRzewuskireprezentujetuswojewłasneprzemyślenia,na
ilezaśwjegowypowiedziachwybrzmiewająechaopiniiszerszegośrodowi-
ska?Takichpytańzadaćmożnaznaczniewięcej,cotylko,niestety,ujawnia
bezmiarnaszejniewiedzynietylkoosamymutworze,aletakżeorealiach
tamtejepokiirzeczywistychpoglądachśrodowiska,zktórymHenrykRze-
wuskibyłzwiązany.
Mieszaninyobyczajowe-drugie,zniecierpliwościąoczekiwanedzie-
łouwielbianegoautoraPamiątekSoplicy-ukazałysięwkońcusierpnia
1841rokuwwileńskiejksięgarniTeofilaGlücksberga.Ówczesnapublicz-
nośćliterackamiałajednakprawoczućsięmocnozawiedziona-Mieszani-
nywniczymnieprzypominałyPamiątek.Rzewuskinietylkozarzuciłformę
szlacheckiejgawędy,ale,cogorsza,on-znawcaiwielbicielczasówsaskich-
zająłsiętematamiwspółczesnymi.Swemunowemuutworowinadałkształt
dziwniechaotycznej,możeniecoprzypominającejszlacheckiesylwy,mie-
szaninytematówigatunkówliterackich.Wczternastuszkicachpomieścił
rozważaniafilozoficzneireligijne,moralizatorskiedywagacje,obyczajowe
scenki,anawetudramatyzowanyobrazekwyśmiewającyówczesnesalo-
nowemodyliterackie4.Zaskakiwaćmogłaartystycznaniespójnośćutworu
-obokfragmentówbezwzględnieświetnych,jakBardowiepolscyczyPoezja
narodowa,RzewuskiwłączyłdoswychMieszaninkatalogprzesądówgospo-
darskich,podobnedopamfletówscenkiobyczajowe,wreszcieprzyciężkie
tyradypoświęconekwestiomspołecznymimoralnym.Anonimowykore-
spondentflTygodnikaPetersburskiego”narzekał:
2Rzewuski,mimoponawianychgestówlojalistycznych,wciążmiewałkłopotyzcenzurą.
ZgodanawileńskiewydaniePamiątekSoplicybyławarunkowa-pisarzmusiałdokonaćwielu
zmianwtekście,jeszczewięcejkłopotówbyłozzapowiadanymwflTygodnikuPetersburskim”
dziełemStosunekliteraturydohistoriinarodu,któreniezostałoprzezcenzurędopuszczonedo
druku.Wtymkontekścieukłonypisarzawstronęcenzora-prof.UniwersytetuwKijowie
OrestaNowickiego-wydająsięwjakiejśmierzezrozumiałe.
3ZofiaKlarnerównadopuszczatakąmotywacjęsłynnegolistuM.GrabowskiegodoJ.Stru-
tyńskiego;listu,którymożebyćtraktowanyzarównojakoflwyznaniewiaryugodowca”,jak
inieudanapróbaflłudzeniadespoty”.ElementemtakiejkampaniimogłybyćteżiMieszaniny.
Zob.Z.Klarnerówna,Słowianofilstwowliteraturzepolskiejlat1800-1848,Warszawa1926,s.112.
Zob.teżlistH.RzewuskiegodoM.Grabowskiegoz10marca1841,w:Korespondencjaliteracka
M.Grabowskiego,oprac.A.Bar,Kraków1934,s.208.
4FragmenttenzostałprzezJózefaBachórzaokreślonymianemfldialogudydaktyczne-
go”,wktórymflwjednakowymstopniuuzewnętrzniasiędążnośćdopokazaniaśrodowi-
skapseudoliteratów(...),jakizamiarskompromitowaniategośrodowiskawoczachczytel-
nika”.Zob.J.Bachórz,Poszukiwanierealizmu.Studiumopolskichobrazkachproząwokresiemiędzy-
powstaniowym1831-1863,Gdańsk1972,s.168.
