Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„Mieszaninyobyczajowe”-największyskandalliteraturypolskiegoromantyzmu
23
Prawdziwatomieszaninadobregoizłego;najzdrowszychuwaginajfałszywszych
sofizmatów,religijnejoświatyizardzewiałychprzesądów;głębokiejnaukiinaiwności
dziecinnej;chrześcijańskiejpokoryipogańskiejpychy,powagiitrywialności5.
NajzagorzalsiwielbicieletalentuRzewuskiego(chybatylkopróczMicha-
łaGrabowskiego)niemogliukryćrozczarowaniagwałtownymobniżeniem
poziomuartystycznego,pokrętnością,aczęściowotakżekuriozalnością
głoszonychpoglądów.Kwestiąjeszczeistotniejsząokazałsięniesłychany
iwręczniemożliwydozaakceptowaniaradykalizmRzewuskiego.WMiesza-
ninachrzeczywiścieniemapróbymediacji,niemanapominaniaczygrożenia
palcem;analizowanekwestie,obserwowaneprzezpisarzapatologiewspół-
czesnościzostająwyolbrzymioneidoprowadzoneadabsurdum.Naprzykład
nienajmądrzejszezabawyberdyczowskichbałagułów6stająsięświadec-
twemmoralnegoznikczemnieniacałegomłodegopokolenia,intelektualny
marazmwołyńskiejszlachty-przyczynkiemdoopowieścioupadkujęzyka
ikultury,nieudolnośćziemiańskiejsamorządowejadministracjiisądownic-
twa-świadectwemostatecznegorozpadutożsamościszlacheckiegonarodu.
Literackapublicznośćtylkoprzezchwilępozwoliłaautorowinapawaćsię
mniemanymtryumfem-ponoćRzewuskiprzekonanybyłonieuniknionym
sukcesieswegodzieła,aasumptdotegodałmufakt,iżdwiepakinakładu
Mieszaninjużpodwóchdniachsprzedażyflażdoostatniegoegzemplarza
wKijowierozchwytanezostały”7.Wrażeniesukcesunietrwałodługo,po-
sypałysięlistyodzdezorientowanychprzyjaciół,zaczęłypojawiaćsięostre
recenzjeirepliki.NaautoraMieszaninrunęłafalapowszechnegopotępienia
czytelnikówikrytyków,niezależnieoddzielącychichróżnicświatopoglądo-
wych,politycznych,położeniaspołecznegoisympatiiliterackich.Wyraźnie
zdziwionykuriozalnościądzieła,GustawOlizarwbroszurzezatytułowanej
PomieszanieJaroszaBejły8sugerował,iżcałyutwórjestkompilacjąrzeczywi-
stychpoglądówautoraimajaków,którewczasiejegoflchorobymózgowej”
spisał,apotemwydałjakocałośćnieuczciwysekretarz.NałamachflTygodni-
kaPetersburskiego”wielokrotniewypowiadałsięMichałGrabowski,który
swymautorytetemręczyłzawartośćdziełaRzewuskiego.Tepróbyobrony
nanicsięzdałyiostatecznieMieszaninyobyczajoweprzeszłydohistoriijako
dowódnarodowegozaprzaństwaichautora,jegoflnajczarniejszejreakcji”
isprzeniewierzeniasiękulturzepolskiej,zaśokreśleniaflBejła”iflbejlizm”
5flTygodnikPetersburski”1841,nr66,s.364.
6BałagułamilubbaragołaminazywanowówczasmłodychszlachcicówzokolicBerdy-
czowaprowadzącychhulaszczytrybżycia.Więcejnatentematzob.J.Kamionkowa,Naródnasz
jaklawa,Warszawa1974,s.132-140,orazM.Stolzman,Nigdyodciebiemiasto...Dziejekultury
wileńskiejlatmiędzypowstaniowych(1832-1863),Olsztyn1987,s.164.
7Za:A.Ślisz,HenrykRzewuski.Życieipoglądy,Warszawa1986,s.192.
8G.Olizar,PomieszanieJaroszaBejłyobjawioneprzezA.Filipowicza,Wilno1842.Jakpodaje
J.LeszczycwewstępiedoPamiętnikówOlizara(Lwów1892),rosyjskacenzuraniedopuściłado
drukuodpowiedzinadrugitomMieszaninpt.RecydywaJaroszaBejłyanikrytykiPamiętników
Michałowskiegopt.Mormonizmp.Bejły.
