Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Tendencjaneoplatońskawfilozofiirosyjskiej
ChoćinteresującenaspojęcieAbsolutujestbardzoogólne,
anawetogólnikowe,tojednakdajesięwmiaręprecyzyjnieob-
jaśnićibędzietozarazemobjaśnieniepsychologicznychoraz
poznawczychźródeł–amówiącinaczej:teoretycznychpodstaw
ihistorycznychzaczynów–myśleniafilozoficznego.Otóżpunk-
temwyjściamyślowo-postrzeżeniowejrelacjiczłowiekawobec
światajest(budzącezdziwienie,jakchcąPlatoniArystoteles,
lubbudzącerozpacz,jakchceSzestow)doznanieiświadomość
wielościrzeczyizjawiskświata(inaczejmówiąc:różnorodno-
ściświata,takżewczasie,rozumianejwtedyjakoprzemijanie),
któratowielośćzjednejstronyjestwyrazembogactwaświata,
zdrugiejjednak–łatwoprowadzidopoczucianieogarnialno-
ści,bezradnościichaosu,którychczłowiekniechcejednakza-
akceptować.Świadomośćtakaznajdujewsobiedyspozycję,by
postulowaćwobecświatajedność,stałość(niekoniecznerozu-
mianąjakostałośćpasywno-substancjalna,aletakżejakostałość
praw,norm,reguł),całościowość,sens.Dyspozycjatawydajesię
samąistotąmyśleniaicharakteryzujetakżewplanienajbardziej
spontanicznymizdroworozsądkowymaktywnośćczłowieka
jakoczłowieka.Filozofianatomiastpróbujeprowadzićtopo-
szukiwaniejednościświata(płaszczyzny,wświetlektórejświat
możejawićsięjakojedność)wsposóbświadomy,metodyczny
ikrytyczny.Absolutbyłbywłaśniepojęciem,zapomocąktóre-
gopróbujesięwsposóbzmierzającydoobiektywnościnadawać
światujakocałości(całościowejwizjiświata,rozumieniuświata)
–jednośćczyteżsens.
Jakwskazujeanalizaproblemuorazhistoriafilozofii,uję-
cieświatajakojednościmożliwejestwedledwóchpłaszczyzn,
wkażdejzaśznichwyróżnićmożemydwaprzeciwstawnesta-
nowiska.Wplaniepierwszymkwestiajednościświatarozwa-
żanajestzewzględunanusytuowanie”czynnikajednoczącego
wobecświatazjawisk:możebyćtorolabyciaźródłem,podstawą,
uprzedniością,zewnętrznością,transcendencjąwobecrzeczy
zmysłowych,lubteżrolabyciawobecnichcałościującą,mistycz-
ną,immanentną,więzią.WodaTalesa,atomyDemokryta,idee
Platona,pierwszyporuszycielArystotelesa–otonarzucające
się(choćtymczasowe)przykładyrozwiązaniapierwszego,wy-
raźnieodróżniającegoczynnikjednoczącyjakocośpierwszego
iwyjściowego;możnabypowiedzieć,żetakieujęcie–nazwa-
libyśmyjesubstancjalistycznym–dominujewtradycjikultury
zachodniej.ZkoleilogosHeraklitairóżnepostaciepanteistycz-
