Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JózefLewandowski(1923–2007)
19
nympunkcie,niczymprzestrogasferipomnikgrozy,wielkimkotłemdo
produkcjimydła.Miasteczkoożywając,podpióremLewandowskiegopul-
sujeintensywnym,czasamiłajdackim,aczasamipięknymziemskimży-
ciem.Niedasięjednoznaczniezakwalifikowaćtejksiążki.Przypowieść…?
Pamiętnik…?Esejhistoryczny…?CzesławMiłosz,piszącdojejautora,
stwierdziłpoprostu:„Książkatabardzomnieporuszyłaiuważamjąza
mądrąipotrzebną”.
OstatniapracaJózefaLewandowskiego–„WęzełSztokholmski”–mia-
łażywokomentowane,szwedzkiewydanie.TraktujeonaogarstceSzwe-
dów,któraodegraławażnąrolęwpolskimruchuoporuwlatach
1939–1942.Jestonaefektempionierskichbadańnatematwspółpracypol-
skiegopodziemiazeSzwedamiwokresieIIwojnyświatowej.Patrzączdal-
szejperspektywygłębszympowodemjejnapisaniabyłajednaktakżeZa-
głada.Józefpisałwewstępie:„Należędotychnielicznych,którymudało
sięuniknąćZagłady.Prawiecałamojarodzina,prawiewszyscyprzyjacie-
lezmojejmłodości,prawiecałemojeśrodowiskozniknęłozpowierzchni
ziemi(…),jaikilkainnychosób,któreprzeżyły,towyjątekwstatystyce”.
Niesentymentalnystosunekdośmiercinieugasiłzatemnigdywielkie-
gożaluiniestępiłsiływewnętrznegoobowiązkuJózefawobectych,któ-
rychpochłonąłHolocaust:„Minimum,którepowinienembyłzrobić–pi-
sał–aletakżewszystko,comogłemzrobić:próbowałemzachowaćich
pamięć,gdyżnaniązasługują.(…)
Niezapomnijmyich!”
