Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
JanuszKorek
kresienaukowymipublicystycznym.Współdziałałtakżewrealizacjipla-
nówporozumieniapolsko-czeskiegoorazwspólnychwystąpieńintelektu-
alistówpolskich,czeskichisłowackich.Pośredniczyłwnawiązywaniukon-
taktówzhistorykamiukraińskimiorazbrałudział(wrazzNorbertem
Żabą)worganizowaniupierwszychspotkańKlubuPrzyjaciółParyskiej
KulturywSztokholmie.Wymienionetutajfaktyniewyczerpująbogatej
działalnościLewandowskiego,aszczególniejegotwórczościnaukowej,
októrejwadzeirozmiarzeświadczybibliografiapublikacji,naktórejznaj-
dujesięponad200pozycji.
KiedyodwiedziłemgoostatnirazwjegomieszkaniuwSkogås,wiedział,
żeśmierćwkrótcenadejdzie.Schorowanyiosłabionytwierdziłstanowczym
głosem:–„Jużczas!żyłemdostateczniedługo.Czegóżmogędomagaćsię
więcejodżycia?”.Nie,niebyłwtymaniodrobinęmelodramatyczny.Jego
stosunekdośmierciwypływałzdoświadczeńżyciowychopisanychchyba
najlepiejprzezniegosamegoweseistycznejksiążce„CzterydniwAtlandy-
dzie”.Widziałjakwokółniegozapadałsięświat,ginęliludzie,przeżył
śmierćczłonkówrodziny,zagładężydowskichipolskichsąsiadów,śmierć
rosyjskichiniemieckichprzyjaciółiwrogów.
Pierwszyrazspotkałemgowpołowielat80.naseminariumhistoriiPol-
ski,któreprowadził.TochybaIrzykowskipowiedział,żeludziesąjakgóry,
którestykająsiępodnóżami,gdyichszczytytrwająniedosięgłewchmu-
rach.JakoświeżyemigrantpolitycznyzPRL-u,podejrzliwiesłuchałemje-
gowynurzeń,zktórychwynikało,żeprzyczyniłsiędobudowysystemu,któ-
rymnieusunąłpozagranicekraju.Znanimuosobiścieoficjałowieiosoby
władzy,októrychmówiłzażyłymtonem,wmoichoczachbyłymarionetka-
miskompromitowanegoreżimu.Dlategonieodrazudoszłodobliższej
znajomości,bodolinynasze,jaksądziłem,leżałyzupełniegdzieindziej.
Zczasem,poznającpublicystykęhistorycznąieseistykęLewandow-
skiego,zamieszczanąmiędzyinnymiwparyskiej„Kulturze”,spostrze-
głem,żecośsięniezgadza.Trudnobyłouznaćautoranp.„Rozważańme-
tafizycznych”zagorącego,czychoćbynawetletniego,zwolennika
systemu,zktóregomnie„wyjechano”.TakżeemigracyjnadziałalnośćLe-
wandowskiego,wtymwspółpracazredaktoremGiedroyciem,postrachem
PRL-owskiegoaparatuwładzy,wskazywały,iżmojepierwszewrażeniaby-
łybłędne.Tępomyłkęmożnabyłojednaknaprawićnajłatwiej.
Trudniejbyłozrekonstruowaćmapęjegoprywatnejdoliny.Zaczęłaona
nabieraćkształtóww1923rokuwprzedwojennymKoninie,gdzieurodził
sięLewandowski.Wypalonawojennymitragediami,przeoranadoświad-
czeniamipolskiegoŻydabudującegonowyustrój–leżałanadaldaleko,
