Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Administracyjnoprawneograniczeniaprawawłasnościnieruchomości
rozwojuludzkościludziewyszlize„stanudzikości”iwytworzyliregułęnienaru-
szaniawłasności,przyczymzachowanostatusquo(czylipierwotniezawłasność
każdegouznano,tocojużposiadał).Następniewspołeczeństwiepowstałyreguły
określające,któresposobynabywaniawłasnościnależyuznaćzasprawiedliwe.Na
tejzasadzieistniejenp.dziedziczenie,zasiedzenieczyzasada,żenabywasięwła-
snośćpożytków.Wtensamsposóbpowstająwspołecznościregułysprawiedliwe-
goobroturzeczami,przedewszystkimregułyswobodnegoobrotuidotrzymywa-
niaumów.Regułyteistniejądlatego,żeokazałysiędlaspołeczeństwakorzystne18.
Konwencjonalnąkoncepcjępowstaniawłasnościreprezentowałtakżeżyjący
naprzełomieXVIIIiXIXw.angielskiprawnikifilozofJ.Bentham.Jegozda-
niem,istnieniewłasnościprywatnejwynikałoniezprawnaturalnych,leczzuży-
tecznościtejinstytucji,któraprowadzidodobrobytu,azatemdoprzyjemności
iszczęścia.Cechytakiejniemiałanatomiastwłasnośćwspólnaidlategouznana
zostałazasprzecznązBenthamowskimutylitaryzmem19.Zapewnąpróbępołą-
czeniaprawnonaturalnegoipozytywistycznegosposobupatrzenianawłasność
możnauznaćkoncepcjęminimalnejtreściprawanaturalnego,przedstawioną
przezdwudziestowiecznegoangielskiegofilozofaH.Harta.Stojącnagruncie
pozytywizmuprawniczegozauważyłon,żekażdysystemprawnypowinienza-
wieraćpewneminimumregułcharakterystycznychdlamoralnościistniejącej
wdanymspołeczeństwie,co,zdaniemH.Harta,warunkowałotrwałośćorgani-
zacjispołecznej.Wśródtychregułumieszczałonm.in.zasadymoralnedotyczą-
cewłasności.Ichewentualnybrakwprawiepozytywnymnieprzesądzałjednak
ojegowadliwości20.
Obokposzukiwaniaźródełwłasnościprywatnejpodjęłatakżefilozofiaocenę
tejinstytucji.Dojejczołowychapologetównależyzaliczyćmyślicielimieszczących
sięwnurcieliberalnym.ObokwspomnianychjużJ.Locke’aiJ.Benthamamożna
wskazaćtupoglądypochodzącegozeLwowafilozofaiekonomistyL.vonMisesa.
Pisałonowłasnościprywatnej:„togleba,zktórejżyciodajnesokiczerpiąnasio-
nawolnościiwktórejzakorzenionajestautonomiajednostki,awostateczności
takżecałyintelektualnyimaterialnypostęp”21.Zwolennikówwłasnościprywatnej
możnajednakodnaleźćjużwśródmyślicielistarożytnych,takichjakArystote-
leszeStagiryorazrzymskimążstanuMarcusTulliusCicero,któryuznawał,że
sprawiedliweprawopowinnozapewniaćochronęwłasności22.Równieżwokresie
starożytnympojawilisiępierwsioponenciwłasnościprywatnej.Zaliczasiędo
nichprzedewszystkimArystokles(Platon).WswoichdialogachPaństwooraz
Prawauznałonwyższośćwłasnościwspólnejnadwłasnościąprywatną.Uważał,
18Ibidem,s.192-197.
19J.Oniszczuk,Niektórefilozoficzneuzasadnienia…,s.98-99.
20Ibidem,s.100.
21L.vonMises,Liberalismintheclassicaltradition,Irvington-on-Hudson-SanFrancisco
1985,s.68.
22J.Oniszczuk,Niektórefilozoficzneuzasadnienia…,s.123.
