Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
11
1.Strukturaimetoda
Rozdziałpierwszy(zatytułowanyΑἴσθησις–zmysłowośćiracjonalność
zperspektywytradycyjnej)poświęconyjestznaczeniomαἴσθησιςuArystote-
lesaiA.G.Baumgartena.Codopierwszego,możemymówićotrzechzasad-
niczychfunkcjachzwiązanychztymiznaczeniami:spotrzeżeniowejczyzmy-
słowej,funkcjiintuicyjnegoujmowaniaogólnychzasadiodnoszeniaichdo
konkretnychsytuacjiorazetycznej.Αἴσθησιςtożsamajesttuwobectegoze
zwyczajnąpercepcją,rozumemczyintuicją(νοῦς)lubmądrościąpraktyczną
(φρόνησις).PodstawoweArystotelesowskiezałożenieotym,żeprzedmiotem
αἴσθησιςsązawszerzeczyzmienne(nktóremogąbyćinaczej”)ijednostkowe
(nludzkiesprawy”)iżeichdoświadczeniestajesiępunktemwyjściakażde-
gopoznania,podkreślaantropologicznywymiarnaukiodoświadczeniues-
tetycznym(czylepiejaistetycznym)orazsprawia,żeteoriaαἴσθησιςstajesię
alternatywądlaabstrahującychodzmysłowościteoriipoznania.Przyokazji
zwracamyteżuwagęnastricteestetycznemomentyteoriiαἴσθησιςuArysto-
telesa,tojestnatendencjedoprzywróceniaważnościprzyjemnościestetycz-
nej,równieżwjejzmysłowymwymiarze,oraznakoncepcjęprawdyestetycz-
nej(alternatywnejirównoprawnejwobeclogicznej)dostępnejwdoświadcze-
niuestetycznym.Statusαἴσθησιςwpoznaniupodnosiprzypisaniejejprzez
Arystotelesaspecyficznychfunkcjirozróżniania,sądzeniaiwartościowa-
nia(κρίσις,λόγος),zatempewnych-wykraczającychpozaklasycznierozu-
mianązmysłowośćczydoświadczeniezmysłowe-racjonalnychkompetencji
nieodłącznychodwładzyzmysłowości.Tepodstawowezałożeniaopoznaw-
czejfunkcjiαἴσθησιςijejzakorzenieniuwsferzezmysłowości,konkretu,fak-
tuitd.odnajdziemyuojcanowożytnejestetykiA.G.Baumgartena.Αἴσθησις
jestuniegojednocześnieodczuciemczyuczuciem(sensatio)ipercepcją,spo-
strzeganiem.Doznawaćtopoznawaćzmysłowo-doznawaniestanowizmy-
słowyaspektpoznaniawogóle.Zależynamprzytymnaodkłamaniuczyfak-
tyczniewiernejintencjomfilozofainterpretacjitychpodstawowychzałożeń.
Wtymceluodnosimysiędo(nietłumaczonychnajęzykpolski)oryginalnych
łacińskichtekstówEstetyki,Metafizykiiinnych,cytującje(imiejscamitłu-
macząc)wobszernychfragmentach.Baumgartenowskąteoriępoznaniazmy-
słowego(cognitiosensitiva)orazideęestetykijakosztukipraktycznegodosko-
naleniategorodzajupoznania(arsetscientiacognitionissensitivae)sytuuje-
mywszerszymkontekściesporumiędzyracjonalizmemiirracjonalizmem
poto,byostateczniedowieść,iżA.G.Baumgartennietylkozasłużyłsobiena
mianotwórcyterminunestetyka”,lecztymsamymdokonałprzełomuwpo-
dejściudozagadnieńestetycznychorazdokognitywnejrolidoświadczenia
estetycznegoizmysłowego.Jegopoglądynaznaczeniepierwiastkazmysło-
wegoiafektywnegowpoznaniuwyznaczająnowyrozdziałwrozwojueste-
tykiiotwierająprzedniąrozbudowywanąwXXwiekuperspektywęzmysło-
wejracjonalności,resp.racjonalnejzmysłowości.BaumgartenowskaAesthe-
ticazrywazprymatemrozumuirehabilitujeto,cozmysłowe(zatemrolę
αἴσθησις)wpoznaniu:primojakowarunekkoniecznyipunktwyjściakażde-
goprocesupoznawczego,secundojakosposóbdopełnieniaczyudoskonalenia
