Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
RozdziałI
tego,żewduchuempirycznegorealizmupostulujepowrótdodoświadcze-
niakonkretnego,doświadczeniapotocznego,resp.zmysłowego2,leczrównież
ztegopowodu,iżjegozamiaremniejestzniesienieczyrozwiązanieproble-
matycznejwieloznacznościideiαἴσθησις.Przeciwnie-świadomienpotyka”
sięonokolejnesposobyjejużyciaipodkreślaodmiennetrybyjejfunkcjono-
wania.
Najbardziejpodstawowaizarazemnajbardziejoczywistaformaαἴσθησις
realizujesięwnajprostszejibezpośredniejpercepcjizmysłowej.Pisząc
otrzechstopniach,władzachczyzdolnościachduszy-wegetatywnej,zmy-
słowejiracjonalnej(zatemtej,dziękiktórejnżyjemy,spostrzegamyimyśli-
my”3)-właśniedrugiejznichStagirytaprzydzielafunkcjędoznawaniawra-
żeńzmysłowych,podczasgdypierwsza-wegetatywna-stanowinajbar-
dziejpodstawową(odpowiedzialnązarozmnażanie,rodzeniesię,odżywianie
iwzrost)funkcjęijestprzyczynążycia,druga-zmysłowa-rządzidoznawa-
niemwrażeń,żądzamiczypragnieniamiorazruchemistotżywych.Atrzecia
-rozumowa,resp.intelektualna-odpowiadaogólniezapoznanie,sądzenie,
namysł,wybóritd.,czylimyślenieidziałaniaznimzwiązane.Aἴσθησιςjest
potencjalnąwładzązmysłową(władządoświadczaniazmysłowego),coozna-
cza,iżjestwmożnościdoodbieraniawrażeń,aaktualizujesięwkontakcie
zprzedmiotemzmysłowym.Stanowizatemnasządyspozycjędozmysłowe-
gopoznaniarzeczywistościwogóle.JednakczęściejwpismachArystotele-
saspotykamysięzpojmowaniemαἴσθησιςniejakopotencjalnej,powszech-
nejzdolnościdopoznaniazmysłowego,leczjakopercepcjizmysłowejwak-
cie-samegoaktupoznaniazmysłowego(będącegorealizacjąwspomnianej
zmysłowejdyspozycjipoznawczej).Aἴσθησιςrównasięwtymprzypadkuak-
tualnemuspostrzeżeniuczyprościej-aktualnemuwrażeniuzmysłowemu4.
Przytym,cowyjątkowoistotne,każdewrażeniejestwspólnymaktempod-
miotuiprzedmiotuwrażenia5.Powstajezupodobnieniazdolnościzmysłowej
duszydoprzedmiotuzmysłowego,alewtymsensie,iżprzyjmujeformęzmy-
słowąprzedmiotu,anieupodobniasiędoniegomaterialnie6.Kolejnaistotna
uwagadotyczynieomylnościwrażeńzmysłowych-każdewrażeniejest(naj-
częściej)nieomylne,oilezmysłujmujewłaściwysobieprzedmiot,naprzy-
kładwzrokbarwę,słuchdźwiękitd.7Jeśli,zawspółczesnąpsychofizjologią
percepcji,przyjmiemy,żespostrzeżeniejestuporządkowanąsynteząmono-
sensorycznychwrażeńzmysłowych,toArystotelesowskiespostrzeżeniezmy-
słowebędziesumąaktywnościpięciu,wyróżnionychprzezfilozofa,zmysłów
lozofiapraktycznaArsytotelesaijejantropologiczneaspekty,WydawnictwoEdytor,Toruń
1992iwieleinnych.
2Por.Arystoteles,EtykaNikomachejska,1095b1-5,w:Arystoteles,Dzieławszystkie,t.5,
PWN,Warszawa2002.
3Por.Arystoteles,Oduszy,w:Arystoteles,Dzieławszystkie,t.3,1992,414a32-414b1
iodnośnyprzypis;oraz427a23-25.
4Por.Arystoteles,Oduszy,454a11-13.
5Por.tamże,424a1-2oraz425b34-35i426a11-14,18-19.
6Por.tamże,424a20-27.
7Por.tamże,428b.
