Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KSZTAŁCENIETECHNICZNENAZIEMIACHPOLSKICHWXVIII–XIXWIEKU
22
jąłwIIpołowieXIXw.większośćkrajóweuropejskich.Upowszechnie-
niemaszynyparowejorazsystemunapędunaparęumożliwiłopowstanie
dużychzakładówprodukcyjnychikoncentracjęprodukcjiwokręgach
przemysłowych,m.in.wZagłębiachDąbrowskimiStaropolskimoraz
okręgułódzkim.Od1850r.wZagłębiuDąbrowskimfunkcjonowały
dwagłównezakładyprodukcjisurówkiżelaza,którenietylkocharakte-
ryzowałysięwysokimiwskaźnikamiwytopu,aletakżeznaczącympo-
stępemtechnologicznymwjegouzyskiwaniu.ByłytoHutanBankowa”
orazHutanHenryków”.Obydwiehutyposiadałypokilkapiecówzmie-
chamicylindrycznymi,wspomaganymiprzezmaszynyparoweomocy
po80KMkażda.Wartotakżedodać,żedonapędumaszynparowych
wykorzystywanokokszamiastwęglakamiennego,coobniżałokoszty
eksploatacji30.Wroku1865wKrólestwieistniało180fabrykwykorzy-
stującychłącznie375maszynparowychomocy3746KM,wroku1878
byłyjuż674fabrykiz807maszynamiomocyłącznej14627KM31.
Wlatach1870-1913najbardziejdynamicznierozwijałsięprzemysł
węglowy(wydobycietegosurowcawzrosłoponad20-krotnie)orazhut-
nictwo-wtymokresienastąpiłponad36-krotnywzrostprodukcjiżela-
zaistali32.Opróczgórnictwawęglowegoihutnictwaistotnąrolęwprze-
myśleciężkimKrólestwaPolskiegoodegrałdziałmetalowyimaszyno-
wy.Wrazzzakładami,takimijak:fabrykimaszyn,kotłów,motorów,
urządzeńkolejowych,wyrobówślusarskichitp.,udziałtejgałęziindu-
strialnejwogólnejliczbiezakładówprzemysłowychwahałsięwgrani-
cach23-47,4%.WogólnejprodukcjimetalowejCesarstwaRosyjskiego
udziałKrólestwawynosiłok.13-20%33.Dogłównychprzedsiębiorstw
KrólestwaPolskiego,związanychzprzemysłemciężkim,należałym.in.
piecehutniczeJózefów,Kroczyce,Panki,Mnichów,Bodzechów,zakła-
dymetaloweFrageta,Norblina,Malcza,Minteraorazlicznewarsztaty
blacharskieikonwisarskiewmiejscowościachOsiny,Lublin,Chełmno,
Kołomno,Koniecpol,Hrubieszów.Największymcentrumprzemysłu
metalowegobyłaWarszawa.Wprodukcjimaszyndominowaływar-
szawskiezakładyEvansa,przejętew1866rokuprzezspółkęLilpop,
RauiLoewenstein34.
30AGAD,AktaKomisjiRządowejPrzychodówiSkarbu,sygn.2468,k.52.
31P.Wandycz,Podzaborami1795-1918,op.cit.,s.285.
32W.Puś,PrzemysłKrólestwaPolskiegowlatach1870-1914.Problemstrukturyikon-
centracji,Łódź1984,s.128,136.
33Tamże,s.162-165.
34J.Łukasiewicz,PrzewróttechnicznywprzemyśleKrólestwaPolskiego,s.50,73-76.
