Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszSzpoper,AleksanderWielopolskiipróba...
wanymwprasie12kwietniaWielopolskieksplikującpowody,którezdecydowałyolosieTo-
warzystwaRolniczegostwierdził:nTowarzystwo(...)wostatnichczasachrolniczembyłotylko
podrzędnie:stałosiętowarzystwemrozległegorozmiaru,nieograniczonejliczby
,popierającem
celeprawodawczelubpolityczne,istąduważałosięcorazwięcej,idefactosłusznieponiekąd,
zarodzajreprezentacjikraju.(...)TowarzystwoRolniczewostatniejswejpostacibyłoolbrzy-
mimchaotycznymutworemzmieszanychżywiołów,rolniczegoiprawodawczo-politycznego”
.
Przywołującprzykładinnychpaństw,leżącychnazachodzieEuropy,Wielopolskiwskazywał,
iżtamwłaścicieleziemscydebatująokwestiachzwiązanychzrolnictwemnapoziomielokal-
nym,najczęściejdepartamentuweFrancjiiwswychdyskusjachniewychodząpozakrągpro-
blemówagrarnych.Dodawał:nRządtamtejszyniezniósłbytowarzystwaprywatnegowtakim
rozmiarze,iżbyprzewagąmasyisiły,mniejalbowięcejrozważnie,wedługwolitamowało
swobodęruchuciałkonstytuowanych,czystoadministracyjnychczypolitycznych”
.Odwołu-
jącsiędozapowiadanychkoncesjicarskich,stwierdzałdalej:nPierwiastekpolityczny,przez
Towarzystwoprzybrany,odtwarzasięworganizacjiradgubernialnychipowiatowych,iwtej
dopieropostacistajesięprawdziwiereprezentacyjnym,bozwyborówidącym,coniemiało
miejscawTowarzystwie;leczdotychradwchodzącyczyżniebędąpowiększejczęścibyli
członkowieTowarzystwaRolniczego,jużniejakotacy
,leczjakowybraniprzezwspółobywateli,
znowunajczęściejczłonkówbyłegoTowarzystwa?”
.Autorytatywniestałteżnastanowisku,
iżnierozwiązaneTowarzystwoRolniczenbyłobytamąiprzeszkodądowprowadzenianowych
instytucji;byłobyniąwłaśnieprzezto,cowsobiewyrobiłonajlepszego,przezowąsilną
subordynacjęczłonkówpodzwierzchnikierunekkomitetu,coTowarzystwuzaraznasam
zawiązekitworzeniesięnowychinstytucjizbytecznywpływnadawało”
.Margrabiainformował
ponadto,żeaktywnośćdziałaczyTowarzystwaRolniczegozostaniewykorzystanananowym
polu,nietylkowramachorganówprojektowanegosamorządu,alerównieżwstrukturach
zapowiadanejRadyStanuczymającejdopieropowstaćRadyWychowaniaNarodowego
51
.
RozwiązanieTowarzystwaRolniczegowywołałonaulicachWarszawyzamieszkispo-
wodowanepoczątkowopokojowymwystąpieniemludnościmiasta7kwietnia1861r.
52
.
Wnocyz7na8kwietniaWielopolski,zaprzyzwoleniemks.Gorczakowa,zredagowałUsta-
węozbiegowiskach,uzyskującpodjejtekstemjegopodpis
53
.Zakazywanowniejwszelkich
nielegalnychzbiorowiskidemonstracjinnaulicylubdrodzepublicznej”
,orazwdrażano
specjalnąproceduręnakazującąwtakimprzypadkuczynnikowiurzędowemu(prezydent,
51
[A.Wielopolski],KomunikatorozwiązaniuTowarzystwaRolniczegoprzesłanydziennikomwarszawskim
iogłoszonywd.[niu]12kwietnia1861,[w:]H.Lisicki,AleksanderWielopolski...,t.II,s.91-93,dokumentnr
30;A.Wrotnowski,Porozbioroweaspiracje...,s.307-308.
52
S.Kieniewicz,Powstaniestyczniowe...,s.146-147;patrzteżF
.Ramotowska,Rządcarskiwobec...,s.70-71;N.Berg,
Zapiskiopolskichspiskachipowstaniach,cz.I,ks.2,Warszawa1906,s.119-124;Zapiskioczewidcaosobytiach
wWarszawiew1861i1862godach,sostawiłpodokumentamA.Podwysockij,SanktPeterburg1869,s.60.
53
S.Kieniewicz,Powstaniestyczniowe...,s.147;[W
.Przyborowski],Historiadwóchlat...,cz.I,t.II,s.326po-
dając,iżjejtwórcąbyłA.Wielopolski;odmiennieN.Berg,Zapiskiopolskich...,cz.I,ks.2,s.125-126,który
inicjatywęstworzeniategoprawaprzypisujerosyjskiemugenerałowiStefanowiChrulewowi.
21
