Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Amputacjeiprotezowaniekończyn
Rycina2.1.Zmumifkowanastopaprawazokresustarożyt-
negoEgiptuzprotetycznymuzupełnieniempaluchawidok
odstronyprzyśrodkowo-grzbietowej.
Źródło:AlamyLimited/BEW.
wświeciewykonywałzabiegichirurgicznewbawełnia-
nejmaseczcetwarzowejibawełnianychrękawiczkach.
Lekarztenjestrównieżtwórcąmaścibakteriobójczejza-
wierającejbalsamperuwiańskiiazotansrebra.Samaste-
rylizacjanarzędzichirurgicznychzostaławprowadzona
dopierowroku1887przezErnstavonBergmana,akilka
latpóźniej,bowroku1894WilliamHanstedzastąpił
rękawiczkibawełnianegumowymi.
Dotegoczasujednakantyseptykapostępowanie
odkażające,mającenaceluzniszczeniedrobnoustrojów
znajdującychsięnatkankachżywych,wtymnaskórze,
błonachśluzowychlubwranachniebyłastosowana
wwykonywanychzabiegachoperacyjnych.Podobnie
aseptykapostępowaniemającenaceluzapewnienie
jałowościpomieszczeń,narzędzichirurgicznych,leków,
materiałówopatrunkowychiinnychprzedmiotówwcelu
niedopuszczeniadrobnoustrojówchorobotwórczychdo
określonegośrodowiska,wtymdoranoperacyjnych
takżebyłapostępowaniemmerytorycznienieznanym.
Takwięcprzeztewszystkielatawszelkieinterwencjechi-
rurgiczne,awsposóbszczególnyamputacjekończyn,
zdecydowanieczęstobyłyskazanenaniepowodzenie,
wtymwznacznejmierzenalicznemiejscowei/lub
ogólnoustrojowepowikłania,doutratyżyciawłącznie.
Zabiegitebyłyraczejdramatycznąwswoimprze-
bieguinastępstwach,bezradniepodejmowanąinter-
wencjąkoniecznązpowoduodniesionychuszkodzeń
urazowychkończy,wtymnajczęściejzłamańkości,
awsposóbszczególnyzłamańotwartychipostrzało-
wych.Uzdecydowanejwiększościleczonychprzebiegały
wmechanizmiezaburzeńhemodynamicznychiogólno-
ustrojowychzwiązanychzewstrząsemhipowolemicz-
nymorazgwałtownierozwiającychsięinfekcyjnych
powikłańzapalnychskutkującychniewydolnościąwielo-
narządową,nieuchronnieprowadzącdosepsyizejścia
śmiertelnego.
Wtymczasie,aletakżewokresiepóźniejszym,
dostrzeganozagrożeniapłynącezutratyokreślonej
objętościkrwikrążącej,czemustaranosięprzeciwdzia-
łaćiwróżnysposóbzapobiegać.Hipokrates,Avicen-
naiAbulcasiszalecająstosowaniewtychokoliczno-
ściachprzyżeganiakrwawiącychrangorącymżelazem,
aYpermanwXIIIw.p.n.e.ipóźniejCelsuswIw.p.n.e.
wamputacjachkończynstosowalipodwiązkinaczy-
niowe.Najczęściejdotegoceluwykorzystywanopaski
rzemienia,skóręzwierząt,anawetichjelitaiżołądek.
Skutektakiegopostępowaniabyłoczywisty,nieuchron-
niewswoimprzebiegumanifestującsięgwałtownie
(piorunująco)rozwiającymsięzapaleniem,początkowo
wobszarzerany,anastępnieogólnoustrojowo,wme-
chanizmiesepsy,prowadziłdośmierci.Ponadtoampu-
tacjekończynbyływykonywanenawysokościzłamania
kościlubzranieniakończyny,cozoczywistychpowo-
dówutrudniało,anawetuniemożliwiałopokryciekikuta
kostnegopłatemskórno-powięziowo-mięśniowymiwy-
kluczałoskutecznewygojenieranyzabiegowej.Celsus
iHipokrates,dostrzegającteniedogodnościiwynikają-
ceznichzagrożenia,wykonywalipierwsząamputację
kończynypowyżejzłamaniakościipokrywalijejkikut
płatemmięśniowo-powięziowo-skórnym.
Wlatachpóźniejszych,comiałomiejscedopiero
wroku1560,Botalus,FabriciusivonHilden,dostrze-
gająckoniecznośćzabezpieczeniachoregoprzedutra-
krwi,wczasiewykonywanychprzezsiebieamputacji
kończynstosowaliopaskiuciskowe,alewprowadzenie
tejzasadyjakoobowiązującejwpraktycechirurgicznej
przypisujesięMorelowiodroku1674.Wroku1718Pe-
titopaskiuciskowezastępujekrępulcem,aw1873roku
Esmarchwceluwywołanianiedokrwieniaamputowa-
nychkończynstosujegumowątaśmę.Wróżnychmo-
dyfkacjachbyłaonainadaljeststosowanawpraktyce
chirurgicznejdodzisiaj.
Wkolejnychlatachnadalstosowanebyłoprzyże-
ganiekrwawiącychnaczyńkrwionośnychgorącymże-
lazem,copropagujeizalecam.in.PeterLowejeszcze
wroku1597.Zwolennikiemtakiegopostępowaniabył
takżefrancuskichirurgwojskowyAmbrożyPare,który
zbliżałbrzegiranyklejącymitasiemkami,adokoagulacji
naczyńkrwionośnychstosowałgorącyolej.VonGersdorf
natomiastpokrywałkrwawiąceranypęcherzamimoczo-
wymilubjelitamizwierząt,conieuchronnieskutkowało
4