Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
związkówjegoempirycznychanalizzantropologiąfilozoficzną.Wprostprzeciwnie.
Uważambowiem,żetypowedlawspółczesnychnaukspołecznychrozluźnieniewięzi
zfilozofiąprowadzinajczęściejdorezygnacjizpodejmowaniaważnychproblemów
ibłahościuzyskiwanychprzezeńrezultatów.
ZewzględunacechywarsztatuAnatomialudzkiejdestrukcyjnościjestnajbardziej
naukową–podkreślammocno,iżchodzimiokonwencjęwypowiedzi–pracąFromma.
Jejautorpracowiciegromadzidaneempirycznezróżnychdyscyplinipróbuje–naogół
zpowodzeniem–konstruowaćogólnąteorięludzkiejdestrukcyjności.Aleprzesłanie
moralnetejpracy–podobniejakwszystkichpozostałychpracFromma–jestmimo
wszystkonaderczytelne.Frommusiłujetestowaćnaukowoswąwiaręwludzkądobroć
iszansestworzeniaspołeczeństwa,któresprzyjaćbędzieujawnieniusiępozytywnego
potencjałuczłowieka.Wtymmiejscuniesposóbominąćkompleksuzagadnień
związanychzludzkądestrukcyjnością,albowiempozytywnaodpowiedźnapytanie
dotyczącenieuchronnościagresjiskutecznieprzekreślanieśmiałechoćbyprojekty
„zdrowegospołeczeństwa”.
SwojąteorięludzkiejdestrukcyjnościformułujeFrommwostrejpolemice
zbiologizującyminurtamiwewspółczesnejhumanistyce13orazpsychologicznym
behawioryzmem14.
Przedmiotemjegoszczególniezdecydowanejkrytykibyłetologicznyinstynktywizm
KonradaLorenza(ijegoniektórychuczniów,wtymm.in.IrenäusaEibla-Eibesfeldta).
RozmaitezastrzeżeniawypowiadaontakżepodadresemDesmondaMorrisa,którego
zaliczyćmożnadoteoretykówantycypującychniecopóźniejsząsocjobiologię.
PoglądyLorenzawpopularnejformiezostaływyłożonewjegonajgłośniejszejpracy
Takzwanezło(1963)15.Człowiek,wedługjejautora,jestwytworemprawewolucji.Nie
mawięcsensunegowaćpodobieństwmiędzyistotąludzkąapozostałymizwierzętami,
azwłaszczatymi,którezajmująwysokąpozycjęnafilogenetycznejdrabinie.Kultura
ludzkajestzazwyczajinstrumentemzaspokajaniapotrzeb,któreczłowiekdzielizinnymi
gatunkami.Równieżlicznezachowania(np.terytorializm,hierarchiaspołeczna,zaloty)
występujądośćpowszechniewświeciezwierzęcym.Nieinaczejjestzinstynktemagresji.
Jestonaniewyuczonympopędem,którymacharakterwspólnydlawszystkichzwierząt,
wtymrównieżdlaczłowieka.Lorenz–podobniejakwszyscyinstynktywiści,awśród
nichZygmuntFreud–przyjmujetzw.hydraulicznymodelagresji.Agresjajakgdyby
„gromadzisię”worganizmieiwymagajakichśformwyładowania.Jejbodźcowypróg
obniżasięwtedy,gdydługoniejestonauzewnętrzniana16.
Lorenzbronibiologicznejfunkcjonalnościagresjiwewnątrzgatunkowej.Jestona„tak
zwanymzłem”,ponieważwpływakorzystnienaprawidłowerozmieszczenieosobników
danegogatunkunacałymterytorium,tworzeniesięhierarchiispołecznej,selekcję
obrońcówstada,jakożedorozrodusądopuszczanezregułyosobnikinajsilniejsze17.
Walkiwewnątrzstadaniezwyklerzadkoprowadządośmierciposzczególnych
osobników,m.in.dlategożezwierzętazazwyczajposiadająwrodzonemechanizmy
hamująceagresję.Niestetyowemechanizmyniezostaływykształconewtokurozwoju
ewolucyjnegouczłowieka.Aprzecieżczłowiekdysponujepotężnymmózgiem
iwspaniałątechniką,comożezwielokrotnićpotencjalneskutkiagresji,którawtym
wypadkuprzestajebyćdobremistajesięrealnymzagrożeniemdlaprzetrwaniacałego
gatunku.Agresjęludzkąmogądopewnegostopniapowściągaćzinternalizowanenormy
