Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rzeczymusiałybyćpłytkieiniewystarczające.
Zauważyćtrzeba,iżkrytykaetologiiibehawioryzmuwsferzeanalizludzkiej
agresywnościbyładlaFrommaprzedewszystkimpunktemwyjściadosformułowania
własnejteorii.
Natomiastpozytywnympunktemodniesieniabyładlaniegoprzedewszystkim
klasycznapsychoanaliza19,awdalszejkolejnościwzmiankowanewcześniejustalenia
różnychnaukspołecznychiprzyrodniczych20.Fromm–obokKarenHorney
najwybitniejszyprzedstawicielneopsychoanalizy–uznajetrwałąwartośćpoznawczą
koncepcjiteoretycznychZygmuntaFreuda,choćjegoksiążki,włączniezAna
to
mią
ludzkiejdestrukcyjności,wznacznejczęściwypełnionesąpolemikami
znim21.Natomiastwtejpracywszczególnościnawiązujeondodynamicznejkoncepcji
charakteruwypracowanejprzezFreudawpoczątkachXXwieku,rozumiejącprzez
charakterwzględnietrwałysystemwszelkichnieinstynktownychdążeń,przezktóre
człowiekodnosisięzarównodoludzkiego,jakiprzyrodniczegoświata22.Głównaróżnica
międzyteoriamiFreudaiFrommapoleganatym,żetapierwszazapodstawęcharakteru
przyjmujeróżnorodneformyorganizacjilibidinalnej,anieszczególnerodzajepowiązania
jednostkizeświatem23.Ludzkaagresjawprzeciwieństwiedozwierzęcejjestwedług
Fromma–wtymmomenciejedyniezasygnalizujętenważnywątek–uwarunkowana
wznacznymstopniucharakterologicznie.
Swojąwielkąużytecznośćdobadanialudzkiejdestrukcyjnościwykazujerównież
konstrukcjanieświadomejmotywacji,niezawszebowiemcharakterologicznie
zdeterminowanaagresjauświadamianajestprzezludzi.
WswychanalizachFrommkrytycznienawiązujetakżedopóźnego,tzn.popierwszej
wojnieświatowej,okresutwórczościFreuda.Twórcapsychoanalizy,rewidując
zasadniczoswojepoglądy,wypracowałwtedyteoriępopędu(instynktu)życiaiśmierci.
Wtymczasiepowstałym.in.Pozazasadąprzyjemności(1920),Egoiid(1923)oraz
Kul
turajakoźró
dłocier
pień(1930).
Poniżejoniektórychgłównychwnioskach,doktórychdochodziautorAna
to
mii
ludz
kiejdestruk
cyj
no
ści.
Przedewszystkimzauważyćtrzeba,iżErichFrommkontynuujepodstawowewątki
swojejantynaturalistycznejantropologiifilozoficznejipsychologiispołecznej.Człowiek
jest„wybrykiemnatury”,ponieważwwyjątkowymstopniu–wporównaniuzcałym
światemzwierzęcym–nastąpiłauniegoredukcjainstynktownegorepertuaruzachowań.
Fakttenrodzidlaistotyludzkiejrozliczneigłębokiekonsekwencje.Należydonich
potężnyrozwójmózgu(zwłaszcza„nowejkory”),atakżepowstaniepotrzeb
egzystencjalnych,któresącharakterystycznewyłączniedlaczłowieka(m.in.potrzebaram
orientacyjnychiwiary).
Swoistymsubstytutembraku(dokładniejpotężnegoograniczenia)instynktownej
adaptacjidośrodowiskaprzyrodniczegoispołecznegojestdlaczłowiekacha
rak
ter,które
topojęciezdążyłemjużprzedstawić24.Owespecyficzneludzkiecechyrazemwzięte
tworząnaturęludzką.Trzebatupodkreślić,żestanowiskoFrommajestodmienne
oddominującychtendencjinaukspołecznych,którepodkreślającplastyczność
izróżnicowanieczłowiekawczasieiprzestrzeni,dośćczęstonegowałyistnienienatury
ludzkiej.
Człowiekniejestjednaktylkobytemponadprzyrodniczym.Zprzyrodąwiążą
