Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
58
HERBERTLIAIHART
wdanymmomenciejeposiadają,przysługująbowiemwszystkimlu-
dziomzdolnymdodokonywaniawyborów,oileniezachodząokolicz-
nościuzasadniającepowstanieprawspecjalnych.(3)Dopełnieniem
prawogólnychjestobowiązeknieingerowaniawsprawybliźnich,
dotyczącykażdego,anietylkostronjakichśspecjalnychzwiązków
czytransakcji,choćrzeczjasnaprawatebędączęstoprzywoływane
-jakomoralnapodstawasprzeciwu-wkonkretnychprzypadkach
groźbyniepożądanejingerencjizestronyokreślonychosób.Powoła-
niesięnaprawoogólnetożądanieprzestrzegania(wodniesieniudo
danegodziałania)równegoprawawszystkichludzidowolnościprzy
brakuspecjalnychokolicznościuzasadniającychczyjeśspecjalnepra-
wodonakładaniaograniczeń.Powołaniesięnaprawospecjalneto
przypomnienie(wodniesieniudodanegodziałania)oistnieniupra-
waspowodowanegotakimiwłaśnieokolicznościami,uzasadniającymi
ograniczaniewolnościinnych.Stwierdzenieposiadaniaprawogól-
nychbezpośrednioodwołujesiędozasady,żewszyscyludziewrów-
nymstopniumająprawodowolności,przywołanienatomiastpraw
specjalnych(jakspróbujępokazaćwcz.III),odwołujesiędotejzasady
niewprost.
III
Jestjuż-mamnadzieję-jasne,żejeżeliwmoralnościmasięzna-
leźćmiejscenapojęcieprawa,musipanowaćzgodacodotego,żein-
gerencjawczyjąśwolnośćwymagamoralnegouzasadnienia.Powołać
siębowiemnaprawoznaczytyle,copowołaćsięnaistnienietakiego
uzasadnienia.Charakterystycznąfunkcjąwystępującychwdyskursie
moralnymwyrażeńzawierającycheksplikacjępojęcia„prawa”,takich
jak„Mamprawodoś”,„Niemaszprawaś”,„Jakimprawemś?”,
jestpoddaniedziałańingerującychwczyjąśwolność(orazroszczeń
dotakiejingerencji)specjalnemumoralnemunadzorowiikrytyce,
właściwymdlaprzypadkównegowaniawolnościiwyraźnieróżnym
odmoralnegopotępieniawyrażanegozużyciempojęć„słuszny”,„nie-
słuszny”,„dobry”czy„zły”.Ajesttotylkojednazwielumożliwych
przesłanekmoralnychuzasadniającychstwierdzenie„Powinieneśś”
lub„Niepowinieneśś”.Byćmożedobitniejniżwinnychprzypadkach
widaćtonaprzykładziezwrotu„Jakimprawemś?”-któregoużywa-
my,gdyjakaśingerencjamamiejsce(lubwydajesięnieuchronna),by
zażądaćodadresatamoralnegomandatuzakłócanianaszejwolności,
aprzytymnierzadkowcaleniesugerujemy,żeplanowanelubpodej-
mowaneprzezniegodziałaniejestskądinądniesłuszne,zresztąnie-
razwręczdajemydozrozumienia,żetakasamaingerencjazestrony
kogośinnegoniespotkałabysięznaszymsprzeciwem.
