Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Czyistniejąjakieśprawanaturalne?
59
Oilejednakprzywoływaniepojęcia„prawa”wdyskursiemoral-
nymrzeczywiściezakładazgodęnawymógmoralnegouzasadnienia
wszelkiejingerencjiwwolnośćosóbtrzecich,samtenfaktniewy-
starczadonietrywialnegoustalenia,jakobyzuznaniemistnienia
prawmoralnychwiązałosięnieuchronnieuznanieprawakażdego
człowiekadowolności-jeżelibowiemwsamympojęciu„prawa”nie
zawrzemyokreślonychograniczeńcododopuszczalnychrodzajów
moralnegouzasadnieniakonstytuującegotoprawo,omawianazasa-
damożeokazaćsięzupełniebezmyślna.Byłobynaprzykładmożliwe
jejprzyjęcie,anastępniestwierdzenie,żeokreślonecechylubzacho-
waniaposzczególnychludzi(choćbyzwykłanieprzezorność,albopo-
stawaateistyczna,albożydowskanarodowośćczyteżczarnykolor
skóry)sąmoralnąpodstawąingerencjiwichwolność-ajakdotąd
zmojejargumentacjiwynikałobywłaściwie,żedowolneróżnicemię-
dzyludźmimogłybyzostaćuznanezamoralnąpodstawęograniczania
wolnościstanowiącątymsamympewneprawo-takżeomawiane
tutajrówneprawokażdegodowolnościokazałobysięspójnezrażą-
cyminierównościamimiędzyludźmi.Niewykluczone,żekonsekwen-
cjitejzapobiegajużsamprzymiotnik„moralne”,służącypewnemu
ograniczeniuzakresutego,comożesłużyćjakomoralneuzasadnienie
ingerencji,jednakosobiścienatymetapieniejestemwstanietego
wykazać.Zdrugiejstronyjestjednakdlamniejasne,żemoralneuza-
sadnienieingerencjiwczyjąśwolność,któremastanowićoprawiedo
takiejingerencji(wprzeciwieństwiedonadawaniajejstatusuczegoś
moralniedobregoczypożądanego),ograniczasiędobardzoszczegól-
nychokoliczności,conieuchronniewynikaznaturypojęcia„prawa”
(oilenieużywamygonatyleluźno,żewłaściwiemożnabyjezastąpić
innymiwspomnianymiwyżejokreśleniamimoralnymi).Uzasadnia-
nieingerencjiwczyjąśwolnośćpoprzezodwołaniesiędocharakteru
działańbędącychprzedmiotemowejingerencji(wprzypadkunie-
dorzecznościlubokrucieństwajakichś„rodzimych”praktyk)lubdo
ogólnejcharakterystykistrondanejrelacji(naprzykład„Myjesteśmy
Niemcami,oni-Żydami”),nawetjeśliniebezpodstawne,niewiąże
sięzmoralnymiprawamiiobowiązkami.Poddaniesięwtakichprzy-
padkachingerencji,nawetjeślisłuszne,niejestczymś,conależysię
jednostkomingerującymipozostajetaksamosłusznewodniesieniu
doingerencjizczyjejkolwiekstrony.Dlategodoopisutakichprzy-
padkówwystarczająinneokreśleniaznaszegomoralnegosłownika
imówienietutajoprawachpowodujezamieszanie.WczęściIIwidzie-
liśmy,żeuzasadnieniedlaingerencjicharakterystycznejdlapraw
specjalnychjestniezależneodspecyfikiczynnościgwarantowanych
prawem,alezależyzkoleiodwcześniejistniejącychlubzawartych
transakcjiirelacjimiędzystronami(takichjakobietnica,zgoda,upo-
ważnienieczypoddaniesięwzajemnymograniczeniom).Nasuwają
