Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
jejpoczynaniaiwpływająnawydarzenia.Należyjednakzauważyć,żeniewolno
oceniaćpowyższychtechnikprzedstawianiapostacijakouprymitywnych”czy
upoczątkowych”
,jakobysygnalizującychpóźniejsząudojrzalszą”formę.Sąone
raczejprogramowe,tj.konwencjakomediistarejwymagała,jaksięwydaje,właśnie
takiejformyrysowaniapostaci,cozkoleiwynikałoprawdopodobniezokreślonej
konwencjiprzedliterackichformwidowiskowych,któremogłystanowićkorze-
nietegogatunku(związanychzkultemDionizosa,zmieszanychzpozaatyckimi
formamiwidowiskowymi).
Szczególnieinteresującącechąkomediistaroatyckiejjestjednaktematyka
(isposóbjejprzedstawienia),jakazdajesięwniejdominować.Widza(czytelnika)
dwudziestopierwszowiecznegokontaktztreściąsztukztegookresumożenietylko
zdziwić,alewręczzszokować.Komediopisarzewsposóbbardzobezpośredniibez,
jaksięwydaje,większychzahamowań12,dopuszczająsiępersonalnychataków
werbalnychnaposzczególnychobywateliAten,czyli—zważywszynafakt,że
większośćobywatelipolis(choćniecałejAtyki)mogłabyćobecnanawystawieniu
(najczęściejjednorazowym)danejkomedii—widzówobserwującychwydarzenia
naorchestrze.Nazywaniezimienia(czysłusznieczynie,niejesteśmywstanie
dociec)kłamców,łapówkarzy,karierowiczów,skner,leni,społecznychpijawek,
pyszałków,głupców,zniewieścialców,męskichprostytutek,żarłoków,opilców,tłu-
ściochów,brudasów,śmierdziuchówitp.niebyłoniczymniecodziennym.Wprost
przeciwnie.JeśliopieraćsięnajedenastuocalałychkomediachArystofanesa,
fragmentachjegopozostałychsztukiresztkachkomediiinnychtwórców—pro-
cedertakowybyłcałkowitąnormą,a,byćmoże,iważnym,wręczoczekiwanym,
elementemtreścikomedii.Nietylkozwykliobywatelemiasta,aleiwybijającesię
figurypolisbyływdzięcznymicelamiinwektywpoetów.13Osobyprominentne,
12
Coniemusioznaczaćjednak,żekomediopisarzebylicałkowiciebezkarniwswoichpoczyna-
niachwramachtreścisztuki.Cf.naprzykładRadina(1927)odnośniedoprawaistniejącegood
czasówSolona,którekarałopomawiającegoinnegoobywatelaomorderstwowprzypadkubraku
możliwościudowodnieniawiny(cociekawe,przyniezwykleszerokiejgamieinwektywikalum-
niirzucanychzesceny,nieznajdujemywzachowanejateńskiejspuściźniekomediowejsytu-
acji,wktórejktośzostałbynazwanymordercą[ἀν8P0φόν0g]),Hendersona(17-19),któryomawia
tematykę,jakiejkomediopisarzezdająsięunikaćlubSaxonhouse(2006),któraszerokoomawia
kwestięwolnościsłowawAtenachklasycznych.Cowięcej,zachowałsięstarożytnykomentarzna
tematfragmentusztukikomediopisarzaPhrynikhosa(Hermit,fr.27),którywspominaustawę
zabraniającąimiennegowyśmiewaniaobywatela(u[...]μὴKωμῳ8εῖσ:iiὀν0μiσTίTiνi[...]”
(Storey2011c:62,63)),którarzeczywiściemogłazostaćuchwalonaok.r.415-14.Innąkwestią
jestskutecznośćformalnychzakazówiichegzekwowaniewprzypadkukomediopisarzy.Radin
(1927:219-230)argumentuje,żeskutecznośćtakowamogłabyćograniczona.
13
Pamiętaćoczywiściemusimy,żewdemokratycznychAtenachwzasadziewszyscyobywatele(tj.
mężczyźniurodzenizojca,apóźniejzobojgarodzicówpochodzeniaateńskiego)byliuwikłani
28
