Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pseudodemokratycznewzorcepolityki
15
Anarchicznośćoznaczawięcprogramoweprzekreślenierównowagimię-
dzyprawamiaobowiązkami;asymetryczne(nawłasnąkorzyść),jednostronne
rozumienieipraktykowaniezależnościmiędzyinteresemwłasnymainteresem
wspólnymnadrzędnejcałości,więzimiędzywłasnągrupąaspołeczeństwem,naro-
dem,państwem.Wrezultacietowspólnotajestbardziejuzależnionaoddanej
grupyniżtagrupaodcałości.Towspólnotazmuszonajest–wbrewzamiarowi
przestrzeganiaiegzekwowaniaregułgryiwarunkówrównowagispołecznej,bez-
pieczeństwa,ciągłościistnienianaroduczypaństwa–dotakichustępstwnarzecz
partykularysty,któresąnaruszeniemzasad,wdążeniudozażegnaniakonfliktu
iuniknięciarozpadu.
Anarchiczny(partykularystyczny)wzorzecpartycypacjipolitycznejwyróżnia
sięnastępującymiwłaściwościami.
Partykularyzmgrupowyijednostkowyzostajenietylkouświęcony,alewręcz
przekształconywfetysz.Samowola,zupełnaniepodatnośćnapróbęnarzucenia
ograniczeńiprogramoweodrzucenienawetnajbardziejrealniekoniecznych
samoograniczeńzostająpotraktowanejakowartośćsamoistna,apotwierdzenie
takiegostatusupodmiotuznajezasprawdzianswojejsuwerenności,tożsamości
igodności.
Wrezultacieanarchicznienastawionypodmiot–uczestnikżyciapolitycznego
nieprzejawiagotowościdosamoograniczenia,atymbardziejdopoświęcenia
–kiedykolwiekiwjakiejkolwiekpostaci–własnychwąskichinteresówwimię
dobraogółu.Nieuznaje–nawetwsytuacjiwyższejkonieczności,np.katakli-
zmów,kryzysówgospodarczych,klęskwojennychlubzagrożeńzewnętrznych–
potrzebyanimożliwościjakiegokolwieksamoograniczenia.Niejestskłonnydo
podporządkowaniasięwolipowszechnej,werdyktowiwiększościlubregułomgry
wiążącymwszystkich,jeślijesttodlańniewygodne.Oczekiwanielubwręczwyma-
ganiejakichkolwiekustępstw,rezygnacjizwłasnychkorzyścitraktowanejestprzez
danągrupęlubjednostkęjakozamachnajejwolność,godnośćitożsamość.
Właśnietaktraktowanebyłyswegoczasu–wramachHdemokracjiszlacheckiej”
wRzeczypospolitej–wszelkiepróbyreformzakładająceredukcjęszlacheckiej
Hzłotejwolności”,naczelezliberumvetoorazpróbyograniczeniaudzielności
magnateriiijejnielojalnościwobecwłasnegopaństwa5.Równiecelnyjakzwięzły
portretmentalnościanarchiczno-partykularystycznejuosabiapostaćAleksandra/
ParysawdramacieKochanowskiegoOdprawaposłówgreckich.
Wstosunkudoinnychgrupzajmowanajestpostawawyłącznierywaliza-
cyjna,anierzadkoregułąbezwyjątkowąstajesiępostawakonfrontacyjna
idominacyjna.Podmiotniepoczuwasięznimidowspólnotyalboteżuznaje
jątylkosymbolicznie,rytualnieideklaratywnie,niezaśpraktycznie;chyba,żena
zasadziewłasnejdominacjiiuprzywilejowania.Mojawięźzinnymipolegana
tym,żeonimająmniesłuchać,żebezmojejzgodyiwbrewmojejwolinicimnie
5Por.natentemat:P
.Jasienica,Polskaanarchia,Kraków1989.
