Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Wprowadzenie
dzinawystąpienieMendelssohnawystosowałpostulatypełnegorówno-
uprawnieniaŻydówzchrześcijanami,comiałobyćuzasadnioneinteresem
państwa.Wroku1781DohmopublikowałpracępodtytułemUeberdie
bürgerlicheVerbesserungderJuden(częśćpierwszą,częśćdrugaukazała
sięw1783roku).Stałasięonaważnymgłosemwdyskusjinadżydowską
emancypacją.AutorwyzwolenieŻydówrozumiałwkontekścieterminu
diebürgerlicheVerbesserung,toznaczypewnejDnaturalizacji”,czylispro-
wadzeniaspołecznościżydowskiejdotakiejsamejpozycji,jakąwspołe-
czeństwiezajmowalimieszczanie.Wtymcelupotrzebnebyłonadanie
imtakichsamychpraw,jakstopnioworosnącemuwsiłęmieszczaństwu,
ztymżeotwartapozostawałakwestiaewentualnychróżnicmiędzychrze-
ścijanamiaŻydami
5.Problembyłpodstawowy,ponieważpoprawieniesy-
tuacjiŻydówwsensieDmieszczańskim”—takbowiemnależydosłownie
rozumiećwyrażeniediebürgerlicheVerbesserung—napotykałozasadniczą
trudnośćwynikającąnaprzykładzwyjątkowegostatusuprawnegonada-
wanegoŻydomprzezstuleciawstosunkudootoczeniaitraktowanieich
jakoniepełnoprawnychuczestnikówrelacjispołecznychwramachsystemu
feudalnego.Skorosystemfeudalnywłaśniesięrozsypywałidochodziłodo
stopniowejemancypacjiróżnychgrupspołecznych,wyłoniłsięproblem
5Dohmszerokorozważatenproblem:Ch.W.Dohm:UeberdiebürgerlicheVer-
besserungderJuden.Berlin—Stettin1781,s.8—17.Autorposzczegółowymomówieniu
zagadnieniażydowskiegoiprzedstawieniudziewięciuargumentówzawprowadzeniem
formalnegorównouprawnienia(zob.s.118—125)konkluduje:DdieErfahrungsowohlin
denerstenZeitendesrömischenReichsalsauchinmanchenneuernStaaten,hatauch
schongelehrt,daßvonderdenJudenverstattetenAutonomiegarkeineunbequemeoder
nachtheiligeFolgenzubesorgensind.Wirdeshierbeyauchgleichnichtnothwendigerfor-
dert,dieRechtspflegenachdiesenGesetzendurchRichterausderNationselbstverwalten
zulassen;sowirddochdiesesderselbenallemalangenehmerseyn,undauchdadurch
manchenSchwierigkeitenbegegnetwerden,dieausderUnkundederjüdischensehrver-
wickeltenundvielehebräischeundrabbinischeSprachkenntnisseforderndenRechtsge-
lehrsamkeitbeychristlichenRichternentstehndürfen.Esscheintdaherzuträglicherzu
seyn,wennmaninallenPrivatstreitigkeitenderJudenmitJudenihreneignenRichtern
dieErkenntnißinersterInstanz,dabeyaberdenJudenallenfallserlaubte,auchbeyden
ordentlichenchristlichenRichternihreKlagenanzubringen.Dieseabersowohlalsdie
höhernInstanzen,anwelchevonderEntscheidungdesjüdischenRichtersappellirtwür-
de,müßtennatürlichnachkeinenandernalsjüdischenGesetzenentscheiden,weilsonst,
wenndiesenachdemgemeinenRechtsprechenwollten,einegrosseVerwirrungunver-
meidlichwäre,undderKlägerallemaldenunbilligenVortheilhätte,seineKlagenurbey
demRichteranzubringen,dessenEntscheidungersichdiegünstigstevermuthete.Auch,
dünktmich,könntemandenjüdischenRichternwohl(wieimAnspach-undBaireuths-
chen,imElsaßundandernLändernesgeschieht)dieGeschäfederNotarienübertragen,
undunterAufsichtderordentlichenObrigkeit,ihnendieBestimmungenderErbschafen
nachdemmosaischenGesetz,BestellungderVormünderu.s.w.überlassen”.Ibidem,
s.126—127.Por.F.Battenberg:ŻydziwEuropieł,s.281—283.
