Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
31
aleteżwtakimsamymstopniupodlegaliwszelkimobowiązkom
16.Pro-
blememzasadniczymmonarchiidualistycznejbyłosporerozwarstwienie
ekonomicznespołecznościżydowskiej.Opróczbowiemdobrzeprosperują-
cychżydowskichelitmieszczańskichWiedniaczyBudapesztu,którebyły
największymiskupiskamiulegającymiprocesomemancypacyjnymiasy-
milacyjnym(ztegośrodowiskawywodzilisięNordauiHerzl),wskład
monarchiiwchodziłyprzejętewwynikuzaborówterenyGalicji,któreza-
mieszkiwałymałomiasteczkowetradycyjneskupiskaludnościżydowskiej
mniejuległeprocesomemancypacyjnym,lecztakżewdużowiększym
stopniuspauperyzowane(utrwaliłosiępojęcieprzysłowiowejDgalicyjskiej
nędzy”).Ztymwłaśnieśrodowiskiemzwiązanabyłaemigracjaekonomicz-
na,któranasiliłasięwomawianymokresie(dotyczyłagłównieemigracji
doStanówZjednoczonychAmeryki).
SytuacjaŻydównatereniecarskiejRosjibyłaodmiennaodichpołoże-
niawinnychczęściachEuropy.Wzasadzienależystwierdzić,żeopisany
procesemancypacji,przebiegającywpaństwacheuropejskichzróżnym
natężeniemoddrugiejpołowyXVIIIwieku,praktycznieniezaznaczył
sięwRosjiażdopanowaniaAleksandraII.Czasywcześniejszetoprzede
wszystkimwprowadzenierestrykcjiterytorialnejwobecŻydów—strefy
osiedleńczej,nakazującejŻydomzamieszkaniewyłączniew17zachodnich
guberniachcesarstwa.ProcederprzesiedlaniaŻydównateterytoriatrwał
zapanowaniaKatarzynyIIorazjejnastępcyAleksandraI,ostateczniełą-
czyłsiętakżezrestrykcjamiekonomicznymi:Żydziniemoglizamieszkiwać
nawsi,cowiązałosięztym,żeniemogliposiadaćziemi.Ponadtowcelu
zwalczaniakonkurencjihandlowejzabronionoimsprzedawaniatowarów
pozaobszaremwyznaczonym.Częstowliteraturzeokrestenokreślasię
mianemgettoizacjispołecznościżydowskiejwRosji
17.Pozatym,częściowo
jużzapanowaniaAleksandraI,apóźniejjegonastępcyMikołajaI,prowa-
dzonodziałaniamającenacelurusyfikacjędiaspory.Procestennasiliłsię
wczasachMikołajaI,któryrestrykcjamichciałzmusićŻydówdozmia-
nyreligii,atymsamymdoasymilacjizżywiołemrosyjskim.Rusyfikacja
polegałanastopniowymlikwidowaniużydowskiegoszkolnictwaizastę-
16Ibidem,s.29.Wartowskazać,żejużwXVIIIwiekupojawiłysięwAustriitak
zwanepatentytolerancyjne(Toleranzpatent)przyjęteprzezcesarzaJózefaIIwlatach
1781—1789.Byłtocałyszeregdekretów,któryprzyznawałprzywilejeposzczególnym
grupomżydowskimzamieszkującymróżneobszarymonarchii.Patentyteobowiązywały
praktyczniedowspomnianejkonstytucjizroku1867pomimopewnejzmianypodejścia
doproblematykiżydowskiejobserwowanejwpoczynaniachnowegowładcyFranciszkaII.
Ogólniemówiąc,sytuacjaŻydówwAustriibyłarelatywniedobra.Zob.F.Battenberg:
ŻydziwEuropieł,s.283—285.
17L.Trepp:Żydzi.Naród,historia,religiał,s.82.
