Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
RozdziałI
projekty,gdyżMikołajIbyłtemustanowczoprzeciwny.Wyraziłtowliściedo
w.ks.Konstantegoz14marca1827r.:uDopókiżyję,niedopuszczęnigdytej
możliwości,iżbywolnobyłopodtrzymaćideęzłączeniaLitwyzPolską”75.
Drugąpowojskowościwielkąnamiętnościąw.ks.Konstantegobyłatajna
policja76.Jejzadaniembyłoprzeciwdziałanieiwykrywaniespiskówantypań-
stwowych.Wiązałosiętozpanującymnaówczesnychdworacheuropejskich
strachemprzedkolejnąrewolucją.Spotęgowanyonzostałnapoczątkulat20.,
gdymiałymiejscepowstaniawNeapolu(1820-1821)iwHiszpanii(1820-
1823)orazwystąpieniastudentówwpaństwachniemieckich(wtymzabój-
stwoAugustaVonKotzebuew1819r.).Kolejnyasumptdorozbudowytajnej
policjidałopowstaniedekabrystówwPetersburguinaUkrainie(przełom
1825i1826r.).
WielkiksiążęcodziennieranootrzymywałwBelwederzeraportpolicyjny
odgen.Rożnieckiego,awieczoremodMateuszaSchleya,HenrykaMackrota
iinnychszefówjednejzwielutajnychpolicji.GenerałRożnieckibyłzwierzch-
nikiemKorpusuŻandarmerii,którywykorzystywanybyłprzezniegododzia-
łańinwigilacyjnych.Pozatymopłacałcywilnychwywiadowców,którzydo-
starczaliinformacjinatematdziałalnościpolitycznej(zarównojawnej,jak
itajnej),atakżezesferyobyczajowej.Schleystałnaczeletajnejpolicji(uwyż-
szejwojskowejsekretnejpolicji”)w.ks.Konstantego,którąwcześniejdowo-
dzili:KonstantyVanderNoot(1815-1818)iJerzyKempen(1818-1823).Jed-
nymzjegopodwładnychbyłMackrot,którydziękisprytowiiwłasnejinicja-
tywiewyrósłnakierownikasamodzielnegobiurawtajnejpolicji.Dostarczane
przeznichmateriałydotyczyłysytuacjiwewnętrznejkraju,działalnościróżne-
gorodzajutajnychtowarzystw,nadużyćpopełnianychprzezosobistościuze
świecznika”politycznegoitowarzyskiegoKrólestwaPolskiegooraznastrojów
społecznychwWarszawie.InformatorzyopłacaniprzezRożnieckiego,Schleya
iMackrotadostarczaliteżinformacjinatematsytuacjiwWojskuPolskim,
zwłaszczaupostawypolitycznej”oficerów77.Biorącjednakpoduwagęfakt,że
większośćoficerówakceptowałaówczesnysystempolityczny,donosyczęsto
dotyczyłysprawdrugorzędnych.
Tajnapolicjaw.ks.Konstantegozbierałateżinformacjeosytuacjiwojskowej,
politycznejispołecznejwAustriiiPrusach(przedewszystkimwGalicjiiWiel-
kopolsce),atakżewSaksonii,państwachpołudniowoniemieckichiwłoskich,
Szwajcarii,FrancjiiWielkiejBrytanii.Byłytodziałaniatypowedlawywiadu
wojskowego.Prowadzilijegen.Rożniecki(wywiadnaAustrięiPrusy)ipuł-
kownikżandarmeriirosyjskiejSass(pozostałekrajezachodniejipołudniowej
łymurzędowymtrybem,wewszystkichsprawachważniejszych,zamiastdocesarzaiministrów
wPetersburgu,mogłyzwracaćsiędocesarzewiczawWarszawie”.Askenazysugeruje,żew.ks.Kon-
stanty,łączącwswoimrękuwładzęwojskowąwKrólestwiePolskimiwguberniachzachodnich,
zprzemożnymwpływemnawładzęcywilnąwKrólestwieifaktycznymzwierzchnictwemnanią
wguberniach,dążyłdopozyskaniagodnościuwicekrólapolsko-litewskiego”.Zob.Sz.Askenazy,Łu-
kasiński…,t.I,s.166-168.
75Cyt.za:J.Zdzitowiecki,dz.cyt.,s.492.
76[I.A.Komorowski],dz.cyt.,s.8.
77Sz.Askenazy,Łukasiński…,t.I,s.331-332,338-339,344-356.
