Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wojnieświatowej-zmianyocharakterzegeopolitycznym,kulturowym
orazcywilizacyjnym-doprowadziłydotego,żeHolokauststałsiętreścią
wyobrażeńzbiorowych,przycałejróżnorodnościodnoszeniasiędotego
wydarzeniaiformjegoprzedstawienia.Śmierćkażdejzsześciumilionów
osóbjestśmierciąnieodwracalną,niepodważalną,śmierciąniemożliwądo
zapomnienia,którałączyto,copowszechneztym,coindywidualne.Boha-
terpowieściImreKertészaFiaskowskazuje,żejegonarodzinybyłyczymś
bezsensownym,gdyżświatichniepotrzebował,adotegoprzygotowywał
sięnaichzniszczenie:„Notak,kiedyjaprzyszedłemnaświat,Słońcestało
wznakunajwiększegoznanegodotądkryzysugospodarczegonaświecie,
odEmpireStateBuildingpoturulenaówczesnymmościeFranciszkaJózefa
zkażdegowyższegomiejscanakuliziemskiejludzieskakalidowody,do
przepaści,nabruk-gdziektomógł;pewienprzywódcapartyjnynazywają-
cysięAdolfHitlerspoglądałnamnienadwyraznieprzyjaźniezkartdzieła
zatytułowanegoMeinKampf,awzeniciemojejkonstelacjistałapierwsza
węgierskaustawaantyżydowska,nazwananumerusclausus,zanimprzyszły
następne.Wszystkieznakinaziemi(oznakachnaniebienicniewiadomo)
świadczyłyozbędności,anawetbezsensownościmoichnarodzin”72.Holo-
kaustwosobliwysposóbłączymasowywymiarśmierciznarodzinami
każdegoczłowieka,któregozagładastajesię„śmiertelnąstratą”dlakażde-
goczłonkarodzin,doktórychteosobynależały.Każdenienarodzoneztych
osóbdzieckoikażdeniewypowiedzianeprzezniesłowojestniedoodzy-
skania73.Holokaustjestwydarzeniemszczególnymdlatych,którzyprze-
trwalijegożniwo,dlaichpotomkóworazdlatych,którzynależądorodzin,
którymudałosięuniknąćZagłady.AharonAppelfeld,któryprzeżyłShoah,
wyjaśniającpotrzebęmówieniaotymwydarzeniu,stwierdził,żejestko-
nieczne,abyposzukiwaćmożliwościsamoekspresji.Appelfeldpowtarza
równieżniezwyklebrzmiącewtymkontekściestwierdzenie:„Trzymajcie
literaturędalekoodognia.Pozwólciemówićliczbom,pozwólcieprzema-
wiaćfaktomidokumentom”74.RozmyślającnadHolokaustem,wciążod
nowaposzukujesięzrozumieniadlawersów:„Czarnemlekoświtupijemy
jewwieczór/pijemywpołudnieiranopijemyjenocą/pijemypijemy”75
iobrazówdlazdań:„Cichyszmerwodywkaloryferachdoprowadzanas
doszału:odczterechdninicniepiliśmy[...]Otojestpiekło.Wnaszejepoce
___
___
___
___
___
__
72I.Kertész,Fiasko,tłum.E.Cygielska,Warszawa2003,s.99.
73Por.D.Bar-On,TrangenerationalAftereffectsoftheHolocaustinIsrael:ThreeGenerations,
[w:]BreakingCrystal,s.92in.
74„Keepliteratureoutofthatfirezone.Letthenumbersspeak,letthedocumentsandthe
well-establishedfactsspeak”.EncounterwithAharonAppelfeld,red.M.Brown,S.R.Horowitz,
Oakville-Ontario2003,s.30.
75P.Celan,Fugaśmierci,tłum.P.Lachmann,[w:]tegoż,Utworywybrane,wybrałioprac.
R.Krynicki,Kraków2003,s.294.
37
