Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ComniedziwiwWidzeniuMickiewicza
19
(przekonań).Bezpośredniegostwierdzenia,jakkończysiędoświadcze-
nieprzedstawionewwierszu–brak.
Podsumujmy:MickiewiczzbudowałWidzenienastępująco:napoczątkuopis
doznania,przeżycia(swojego?cudzego?),takpodobnegodoinnychopisów
przeżyćmistycznych,olśnień,zarównowplaniesensów–obrazwszechświa-
ta,poznanie,jakibezpośrednichdoznań–dźwięk,światłoitp.,opisopartyna
ukazanejpowyżejdynamice(nagłypoczątek–gwałtownyśrodek,wyrażony
przezdynamiczneiodsyłającedowieluarchetypicznychobrazówporównania,
nakońcu–wyraźnieodmienne,„banalne”zakończenie).Poeta,którytakiwiersz
stworzył,niewątpliwiekierowałsięjakąślogiką.Logiką,którawyrażaćsięmusi
albowplanieideologicznym(koniecznośćwyartykułowaniaswegoprzekonania
otowarzyszącejobecnościdobrychizłychduchów),alboartystycznym(uchyle-
niemaski?wprowadzeniekontrastu?obniżenietonu?),albowplanieprzeżycia
olśnienia.Jeżelipoetazapragnąłopisdoświadczeniametafizycznegozakończyć
deklaracjąwiarywtowarzyszenieczłowiekowiprzezzłeidobreduchy,to,przy-
znam,dziwięsię.Jesttowiedzadośćpodstawowa,bynierzec–katechizmowa,
jakosięrzekło,cowięcej,rozwiniętaiwyeksploatowanafabularnieiideologicz-
niewDziadach.Gdybymiałabyćostatecznymprzedmiotempoznania–zdziwi-
łabymsięjeszczebardziej.
ZejściezwysokiegotonuWidzeniaku„wygaśnięciu”;przejścieodnagłości,
wzniosłościiobrazówlotuiruchukustatycznościzjednej,„miałkości”zwykłe-
gożyciazaśzdrugiejstronyniejest,zapewne,„błędemartystycznym”(trudno
otopodejrzewaćMickiewicza).Albowięcpoetausiłowałprzełamaćartystycznie
wzniosłośćiskontrapunktowaćją„przyziemnością”(możliwe,choćmałochyba
przekonującewtymprzypadku–bopoco?),albo–przeciwstawićmaksymalnie
skondensowanejmetaforyceopisudoświadczeniaolśnienia–wyraźnie„rozwod-
nioną”metaforykękońcową(poto,by„wyhamować”;byniekończyćwierszana
tymsamymdiapazonie).Możliwe,choćteżniedokońcaprzekonujące.
Spróbujmywobectegoprzyjrzećsięlogiceprzeżycia,doświadczeniawi-
dzenia.JegoopisprzypominanamprzebiegWielkiejImprowizacji.Stan
uniesienia(którywdramaciezaczynasięwolniejniżwliryku,gdziemowajest
o„uderzeniu”)ijaknajdalejposuniętegonapięciatamkończysiępodobnie,choć
odmiennie„fabularnie”.BohaterDziadówtraciprzytomność,bynastępniepo-
woli(dowiadujemysiętegozjegomonologu)powracaćdopełniświadomości
idotego,cogootaczawświecierzeczywistym.Jakukazaćpodobnedoświad-
czeniewliryku?Jegopodmiotmożezapewnewsposóbbezpośredniopowiadać
otym,jakwygasa,kończysięprzeżycie,jakwracadorzeczywistości,alemoże
toteżtylkozasygnalizować.Pośrednio,awięcpoprzezzabiegipoetyckie(tu:
inkryminowaneporównanieaniołówizłychduchówdo„piastunek”–dobrych
i„ryzykownych”).Doświadczenie(mistycznelubparamistyczne–tozostawiam
naboku),przeżyciezawszebardzointensywne,kończysiępowrotemdorzeczy-
wistości,zwłaściwymczłowiekowipoczuciemjejzwykłości,banalności,po-
wolniejszegoupływuczasuitp.WlirykuMickiewiczatakąrolęodgrywafinalny
