Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI.Teoriaautorytaryzmu
15
jejznaczenieibezprecedensoważywotnośćpozostająwścisłymzwiązkuzprądami
umysłowymi,zktórychwyrosła,awłaściwymkontekstem,którydałjejintelektu-
alneinstrumentariumidefactopowołałdożycia,byłdynamicznierozwijającysię
odpoczątkudrugiegodziesięcioleciaXXwiekunurtfilozoficzno-społeczny.Zapisał
sięonbardzosilniewhistoriimyślispołecznejnadwasposoby-wpostacigłośnej
doktrynyizasprawąsłynnejinstytucjinaukowej.
Znakiemrozpoznawczymwspomnianegonurtustałsięunikatowyparadygmat
teoretyczny,będącywdużymstopniupochodnąneoheglizmu,filozofiimarksi-
stowskiejipsychoanalizy.DoktrynaGeorgaWilhelmaFriedrichaHeglaobejmują-
capojęciaalienacji,uprzedmiotowieniairozwojuspołecznegoopartegonawalce
sprzecznychidei(dialektyka)zainspirowaławieluprzedstawicielitakzwanejlewicy
heglowskiejzorientowanychnaprzemianęświataspołecznegoikrytykęreligii.Wor-
biciewpływówtejformacjiznajdowalisięrównieżKarolMarksiFryderykEngels.
Marksizmpostrzegałalienacjęiuprzedmiotowienierelacjimiędzyludzkichjakopro-
duktsystemukapitalistycznego.Marks,odrzucającheglowskiidealizmzakładający,
żeświatmaterialnyjestjedyniezdeformowanymodbiciemidei,uznawał,żewłaści-
wyoglądrzeczywistościidotarciedoprawdyuniemożliwiająludziomuwarunkowa-
nehistorycznieideologiespołeczno-kulturowe.Przekształcenieświadomości,które
postulowałjakowarunekrewolucjisocjalistycznej,miałocharakterklasowo-ekono-
micznyiodwoływałosiędopoczuciawspólnotyinteresówmaspracujących.Zbie-
giemczasuklasycznymarksizmgłoszący,żeludzkąświadomośćdeterminujebyt
ekonomiczny,zacząłbyćcorazczęściejkwestionowany.Rewizjonistycznynurtufor-
mowałszkołęfilozoficzną,doktórejzaliczasięmiędzyinnymiAntoniaGramsciego,
GyörgyaLukácsa,ErnstaBlochaiTheodoraAdorna.Wykorzystalionimarksistowski
paradygmatdoanalizywielopłaszczyznowychwpływówdominującychformkultury
masowejnażyciespołeczneinajednostkowąświadomośćwłasnegobytu.Celetej
grupyuczonychprawdopodobniewnajbardziejklarownysposóbwyrażałGramsci.
Wychodzączzałożenia,żerewolucjispołecznejniemożnaprzeprowadzićwspołe-
czeństwieukształtowanymprzeztradycyjnąkulturęireligię,postulowałzasadnicze
odwróceniekolejnościetapówzmianyspołecznej.Warunkiemrzeczywistychprze-
obrażeńżyciaspołecznegomiałabyćrewolucjakulturowa.Sprawiłoto,żerewizjo-
nistycznymarksizmznalazłsięwnaturalnymaliansiezpsychoanalizą.Opracowana
wpierwotnejformienaprzełomieXIXiXXwiekuprzezZygmuntaFreudajako
teoriapsychopatologiiimetodapsychoterapii,stałasięonawtymokresienadzwy-
czajmodnymiwpływowymprądemintelektualnym,którynietylkozyskałcharakter
kulturotwórczy,alezacząłteżsilnieoddziaływaćnanoweideewzakresiefilozofii
isocjologii.Psychoanalizaoferowałazupełnienowespojrzenienaczłowieka,orygi-
nalnąmetodępoznaniajegopsychiki,anawetramyteoretycznepozwalającewyja-
śniaćzłożonezjawiskaspołeczno-kulturowe.Jednakzpunktuwidzeniaomawianej
tudoktrynynajwiększymjejwalorembyłozdiagnozowanieprzyczynnegatywnych
zjawisk,któreopisywała.Nerwicę,czylipatologicznystanniepogodzeniaczłowieka
zsamymsobąnękającyspołeczeństwacywilizacjiZachodu,Freudwyjaśniałjako
