Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
CzęśćI.Teoriaautorytaryzmu
autorytarneodznaczałysięnaogółwysokimpoziomemetnocentryzmuikonserwa-
tyzmupolityczno-ekonomicznego.
Teoriaosobowościautorytarnej,mimowszystkichjejmankamentów,zyskałatak
wielkirozgłosrównieżdlatego,żebyłapierwszątakkompleksowąpróbąwyjaśnie-
niapsychologicznejgenezyuprzedzeń.Wyraźniewykraczałapozaminimalistyczne
koncepcje,wktórychuprzedzeniapróbowanowyjaśniaćdziałaniempojedynczych,
wyizolowanychaspektówludzkiejpsychiki.AutorzyOsobowościautorytarnejuka-
zywaliszerokiwachlarzwspółwystępującychzesobącech,potrzebiskłonnościpo-
znawczo-behawioralnych,tworzącychkoherentnysyndromosobowości.Syndrom
nietylkoodpowiadającyzauprzedzenia,lecztakżekształtującypercepcjęświata
społecznegowedługszerszegowzorcaprzekonańiideologii.Autorytaryzmbyłpew-
negorodzajuczynnikiemndrugiegorzędu”,superwymiaremintegrującymwokół
siebiegrupębardziejpodstawowychwłaściwości,którymwsensiefunkcjonalnym
dawałwspólnymianownik.
Omawianateoriapróbowałapołączyćwlogicznącałośćkilkaodrębnychpo-
ziomówanalizyteoretycznej.Wzarysowanymprzezniąłańcuchuprzyczynowo-
-skutkowympraprzyczynąwprawiającąwruchcałyzłożonymechanizmbyłsurowy
ipunitywnystylrodzicielskiegowychowania,którynapoziomiewewnątrzpsychicz-
nymwywoływałnieuniknionekonikty,silniedoświadczaneprzezdorastającedziec-
ko.Pojawiającesięresentymentyiwrogośćwobecrodzicielskichautorytetóworaz
ichdalszychodpowiednikówzpowodulękuiuległościwobecautorytetupodlegały
wyparciu,anastępnieprzeniesieniunainneobiektyspołeczne.Psychodynamiczne
wswojejnaturzekoniktywewnętrzneitowarzysząceimmechanizmyobronne
znajdowałyswojązewnętrznąekspresjęwpostacisyndromudziewięciuwspółwy-
stępującychzesobącech,którekonstytuowałyosobowośćautorytarną.Wreszcie,
cechyskładającesięnasyndromautorytarnymanifestowałysięwnajbardziejobser-
wowalnejformiepoprzezrozmaiteprzekonania,postawyizachowania,przejawiają-
cesięwszczególnościpodpostaciąukrytychantydemokratycznychtreścidiagnozo-
wanychprzezskalęF.
Krytyka
Bezwiększejprzesadymożnastwierdzić,żepierwsząreakcjąnapublikację
Osobowościautorytarnejbyłrzadkospotykanyentuzjazm.Środowiskobadaczy
społecznychdostrzegłowniejpropozycjęwefektywnysposóbłączącąideeloku-
jącesięnażnychpiętrachanalizyiwżnychdziedzinachnaukspołecznych:od
psychoanalitycznegoopisuwewnątrzpsychicznychprzeżyćjednostkidowyjaśnienia
złożonychzjawiskspołeczno-historycznych.DziełobadaczyzBerkeleyuruchomiło
lawinępublikacjipolemicznych,kolejnychbadań,propozycjiudoskonaleniaorygi-
nalnegomodeluimodykacjinarzędziapomiaru.Jużkilkalatźniej,w1954roku
pojawiłasięzbiorowamonograapodredakcjąRichardaChristieiMarieJahody,
wktórejnatematteoriiosobowościautorytarnejwypowiadalisięznanisocjolo-