Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
562
ROZDZIAŁ23
Komórkiitkankiroślinne
poszczególnychkomórekwliniijestniezależneodich
pochodzenia.Jeślijakaśniezróżnicowanakomórkazosta-
nieprzesuniętazeswojejpierwotnejpozycjinainną,to
powstaniezniejtypkomórkiodpowiednidlajejnowej
pozycji.Przyczynąrealizacjitejnowejścieżkirozwojo-
wejjestinterakcjazkomórkamiotaczającymi(informa-
cjapozycyjna),stanowiącajednązdeterminantkierunku
różnicowania.
Zpojęciemróżnicowaniaściślewiążąsięzjawiska
determinacjiikompetencjirozwojowej.Determinacja
oznaczapostępującąrealizacjęspecyficznegoszlakuroz-
wojowegokomórki,którejskutkiemjestosłabienielub
całkowitautratazdolnościdopodziałówkomórkowych.
Niektórekomórkizostajązdeterminowanewcześniejipeł-
niejniżinne,podczasgdyniektórezachowujązdolność
doodróżnicowaniaipodziału,wytwarzająckomórkipo-
tomne,któremogąróżnicowaćsięwpraktyczniekażdy
typkomórki.Kompetencjanatomiast,oznaczazdolność
komórkidorozwojupodwpływemdanegoczynnika,
np.światła.
Budowawewnętrznaroślin
Komórkiłącząsięzesobątworzącstrukturalneifunk-
cjonalnejednostkinazywanetkankami.Zkoleigłówne
tkankiroślinnaczyniowychwchodząwskładjeszcze
większychjednosteknazywanychukładamitkankowymi.
Układytkankoweprzenikającałąroślinęisąnatyleduże,
żemożnajeniekiedyobserwowaćnieuzbrojonymokiem.
Występowanietakichsamychukładówtkankowychwko-
rzeniu,łodydzeiliściachpodkreślapodobieństwomiędzy
tymiorganami,atakżeciągłośćwszystkichorganówwro-
ślinie.Wyróżniasiętrzyukładytkankowe:(1)układpod-
stawowy,(2)układwaskularny(przewodzący)i(3)układ
dermalny(okrywający).Jakwspomnianowrozdz.22,
układytkankowepowstająwrozwojuzarodkowym,kiedy
tozawiązująsięmerystemypierwotne,będąceichprekur-
sorami:merystempodstawowy,prokambiumiprotoderma
(ryc.23.2).Każdyukładtkankowyskładasięzjednejlub
kilkuróżnychtkanek.
Układpodstawowytworzątrzytkankipodstawowe:
miękisz,któryjestgłównątkankątegoukładuorazko-
lenchyma(zwarcica)isklerenchyma(twardzica).Układ
waskularnyzbudowanyjestzdwóchtkanekwaskular-
nych(przewodzących):ksylemu(drewna)ifloemu(łyka).
Układdermalnytworzyjednatkanka:epiderma(skórka)-
pokrywającaichroniącaorganyobudowiepierwotnejlub
peryderma(korkowica)-pełniącapodobnefunkcjeuro-
ślinzprzyrostemwtórnym(s.409i410).
Wroślinieposzczególnetkankirozmieszczonesą
wpostacikoncentrycznychwarstwwtensposób,żetkanki
waskularnezatopionesąwtkancepodstawowej,ata
zkoleiotoczonajestprzeztkankęokrywającąstanowiącą
zewnętrznąwarstwęochronną.Poszczególnegatunki
iorganyroślinnemogąróżnićsięwszczegółachbudowy
tkankowej,przyczymwiększośćztychróżnicdotyczypo-
łożeniatkanekwaskularnychwzględempodstawowych
(rys.23.4).Naprzykładwłodygachroślindwuliściennych
właściwych,układwaskularnywykształconyjestwformie
Wiązkiwaskularne
Mezofil
Epiderma
Ksylempierwotny
Floempierwotny
(a)Liść
Wiązkiwaskularne
Ksylempierwotny
Floempierwotny
Korapierwotna
Epiderma
Miękisz
(b)Łodyga
Ksylempierwotny
Floempierwotny
Korapierwotna
Epiderma
(c)Korzeń
Ryc.23.4.Rozmieszczenietkanekpierwotnychwliściach,
łodygachikorzeniachroślindwuliściennychwłaściwych
(a)Tkankąpodstawowąwystępującąwliściujestmezofil,który
pełnifunkcjefotosyntetyczne.Wmezofilupogrążonesąwiązki
waskularnezbudowanezksylemupierwotnego(transportuje
wodęisolemineralne)ifoemupierwotnego(transportujecukry).
(b)Włodydzetkankapodstawowawystępujewrdzeniuikorze
pierwotnej,awiązkiwaskularnerozmieszczonesąwformie
pierścieniapomiędzynimi.(c)Wkorzeniutkankapodstawowa
występujetylkowkorzepierwotnej,któraotaczaksylemifoem
pierwotny.Zewnętrznąwarstwąpokrywającąwszystkietrzyorgany
jestepiderma
połączonychzesobąpasmksylemuifloemu,któreoto-
czonesątkankąpodstawową.Częśćłodygiznajdującasię
postroniewewnętrznejtychpasmnazywanajestrdze-
niem,aczęśćpołożonąnazewnątrzokreślasięjakokorę
pierwotną.Wkorzeniutejsamejrośliny,tkankiwasku-
larnemogątworzyćlitycylinder(walecosiowyczylistelę),
któryodzewnątrzotaczakorapierwotna.Wliściuzkolei,
układwaskularnytworząwiązkiwaskularne(przewo-
dzące)zatopionewpostaciżyłekliściowychwasymilacyj-
nejtkancepodstawowej(mezofilu).
Tkankiroślinnemogąskładaćsięjednegolubkilku
rodzajówkomórekoodmiennejstrukturzeifunkcji.
Tkankizbudowanetylkozjednegorodzajukomórek,na-
zywanesątkankamiprostymi,podczasgdytkankizbu-
dowanezdwóchlubwięcejtypówkomórekokreślasię
jakotkankizłożone.Tkankipodstawowe-miękisz,ko-
lenchymaisklerenchymasątkankamiprostymi,nato-
miastksylem,floem,epidermaiperydermasątkankami
złożonymi.
