Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozwójfizyczny
2.1.Procesywrozwoju
fizycznym
Noworodekwporównaniuzdorosłymczłowie-
kiemjestUmały”.NiejestjednakjegoUminiatu-
rą”–Ubowielkośćciała,jegoproporcje,czynność
narządówniesątypowedlaczłowiekadorosłego”
(Bogdanowicz,1966,s.12).Rozwójfizycznywokre-
sierozwojuprogresywnegoobejmujetrzyściśle
powiązaneprocesy:wzrastanie–powiększanie
sięciała;różnicowanie–zmianystrukturyciała;
dojrzewanie–doskonaleniefunkcjiorganizmu.
Wzrastanie
Wzrastaniejestprocesemzmianilościowych.
Poleganapowiększaniusięwymiarówimasycia-
łaorazwszystkichjegotkanek,układówinarzą-
dów.Wielkośćtychzmianpokazujenastępujące
zestawienie:
•
wchwilizapłodnieniakomórkajajowama
średnicęok.100–150mikronów,aplemnik
długośćok.60mikronów,
•
u18-letniegochłopcaśredniawysokośćciała
wynosi178cm,masaciała–69kg;u18-letniej
dziewczynki–odpowiednio:165cmi58kg.
Wzrastanieorganizmudzieckadokonujesię
wwynikuzwiększaniasięliczby,objętościimasy
komórekorazobjętościimasyistotymiędzyko-
mórkowej.Dominującymprocesemjestzwięk-
szaniesięliczbykomórekwwynikuichpodzia-
łówmitotycznych(namnażaniasię,rozplemu).
Wrosnącymorganizmiewiększośćkomórekza-
chowujezdolnośćdodzieleniasię.Wdojrzałym
organizmieliczbakomórekutrzymujesięnasta-
łympoziomie(ok.100bilionów)dziękirównowa-
dzemiędzynowotworzeniemaobumieraniem
komórek1.Niektórekomórki(np.szpikukostnego,
jąder)zachowujązdolnośćdopodziałówiodnowy
przezcałeżycie(zudziałemtzw.komórekmacie-
rzystych2).Uludzidorosłychwielekomórektraci
jednakzdolnośćdzieleniasię.
Dynamikawzrastaniacałegociałaorazpo-
szczególnychtkanekinarządówniejestjednako-
wa(ryc.2.1).Najwcześniejswąostatecznąwiel-
kośćosiągamózg.Narządypłciowewpierwszej
dekadzieżyciapozostająwUuśpieniu”(chłopcy
przedokresempokwitaniaczęstomartwiąsię,że
sąoneUzamałe”).Układlimfatyczny(wtymwęzły
chłonneimigdałki)szybkopowiększasięjuż
w1.r.ż.(ochronaprzedzakażeniami)iok.10.r.ż.
zaczynasięjegozmniejszanie.
1Czasżyciakomórekjestbardzoróżny,np.komórka
jajoważyjeok.24godzin,plemniki–kilkadni,erytrocyty
–ok.4miesięcy,limfocytyT–kilkalat.Śmierćpojedynczych
komórekjestsposobemnapozbywaniesięniesprawnych,
zużytychkomórekizastępowanieichnowymi,sprawnymi.
Prawidłowaregulacjazaprogramowanejśmiercikomórek
(tzw.apoptozy)zapewniastałąichliczbęworganizmie.
2Komórkimacierzystemajądużąpotencjęrozwojową
(sątotipotentne),mogąznichpowstaćwszystkiekomórki
organizmuczłowieka,tzn.ok.200ichrodzajów.Przykładem
komórkimacierzystejonajmniejszymróżnicowaniujest
zapłodnionakomórkajajowa.Komórkimacierzystemają
zdolnośćdopodziałówprzezcałeżycie.Obecnietrwają
badanianadwykorzystaniemtychkomórekwcelach
leczniczych(tzw.terapiakomórkowa).
%wielkościostatecznej
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
0
0
2
4
6
limfatyczny
Układrozrodczy
Układ
Rozwój„ogólny”
8
Wiek(lata)
Układnerwowy
10
12
14
16
18
20
Ryc.2.1.Schematyczneliniewzrastaniaróżnychukładów(100%odpowiadawartościomuczłowiekadorosłego)
Źródło:opracowaniewłasnenapodstawie:Scammon,1930.
28[[[
