Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
studiowaniatematykibizantyjskiejbezznajomościgreki,atakżewskazujemy
narzędziaułatwiającebadanieinauczaniehistoriicesarstwa:atlasyhistoryczne
Bizancjumiludówsąsiednich,chronologie,leksykonyhistoriisztukiisłowniki
wpełnipoświęconeBizancjum.Naangielskiprzełożonoznaczniewięcejniż
mogłobysięwydawaćdziełBizantyjczykówlubpracoBizantyjczykach,autorstwa
ówczesnychcudzoziemców,przygotowywanesąteżkolejnetłumaczenia.Wszystkie
tepomocesąłatwodostępnedlaanglojęzycznychosób,któredopierozaczynają
interesowaćsięróżnymiaspektamiBizancjum,awtejczęściwprowadzeniapodano
równieżlinkidoniektórychdostępnychjużwinternecieangielskichprzekładów.
Pojęciecesarstwa,prężnośćireligia
FenomenBizancjummawielekonotacjiijużnawetnazwaużywanaprzezjego
władcównaokreśleniejegoustroju–„rzymski”–jestkontrowersyjna3.Onisami
orazichpoddanizazwyczajokreślanibyliprzezsąsiadówBizancjummianem
„Greków”.MiałotozwiązekzjęzykiemużywanympowszechniewKonstantynopolu
imiastachwprowincjach,jakrównieżwwiększościurzędowychsprawcesarstwa,
począwszyodVIwieku.Gotom,którzypodzielaliitalskieuprzedzenia,słowo
„Grecy”przywodziłonamyśltandetęizachłanność.Jednakżenafrankijskimdworze
niekiedyzdośćdużąłatwościąakceptowanopogląd,żecesarstwojest„rzymskie”,
mimotyradwyrażającychzgołaprzeciwnetwierdzenie.Chociażniektórzyarabscy
pisarzeokresuAbbasydówpodkreślali,żekulturabizantyjskajestgorszaodkultury
starożytnychGrekówlubRzymian4,tomuzułmanienazywaliBizantyjczyków
Rumami(„Rzymianami”),natomiasttureccymożnowładcy,którzyodkońca
XIwiekuprzejęliwładzęnadpołudniowo-środkowąAnatolią,znanibylijakosułtani
Rum5.
Terminy„Rzym”i„Rzymianie”niosływydźwięknieskazitelnejiprawowitej
władzymonarszej,przywodzącnamyślnajwiększeimperium,jakiedotejpory
widziałświat.Powszechneprzekonanianatematmetaforykiklasycznych
monumentówwKonstantynopolumogąwydawaćsięfantastyczne6,alebizantyjscy
władcywdalszymciąguodbywalitriumfynaulicachmiasta,manifestującwten
sposóbklasycznerzymskiepojęcie„wiecznegozwycięstwa”,izyskującpoparcie
obywateli7.Zasobywodydostarczanodomiastaskomplikowanymsystememrur
izbiorników,którywybudowanowVIwiekuzgodniezestandardamirzymskich
inżynierów.Funkcjonowanietegosystemu,zapewniającegoczystąwodęniezbędną
doprzetrwaniaKonstantynopola,bardzorzadko,oilewogóle,
dokumentowano8,awistocieznaczenietejtajemnicypaństwowejopisanodopiero
wpochodzącymzkońcaXIIIwiekutraktacienatematbizantyjskiejmyśli
politycznej9.
Wodróżnieniuodprzyziemnychsprawrurociągów,odVIIwiekumotywem
przewodnimcesarskichobwieszczeńbyłanadnaturalnaochrona,jakącieszyłsię
Konstantynopol,„MiastopodopiekąBoga”10,amotywtenzakorzeniłsię
wświadomościchrześcijanzewschodniegoŚródziemnomorza.Poświęcenienowego
MiastaprzezKonstantynaWielkiegow330rokusymbolizowałojegonawróceniesię
nachrześcijaństwoibyłoupamiętniane11majakażdegoroku11.Przyjęcie
chrześcijaństwaprzezKonstantynabyłoznakiemnowegopoczątkunietylkodla
cesarza,aleidlacałejludzkości,którejzbawienieduchowebyłoodterazjego
zadeklarowanymcelem.BiskupEuzebiuszzCezarei,doradcaibiografKonstantyna,
interpretowałtenpunktzwrotnywłaśniewtensposób,kładącfundamentypod
ideologię,zgodniezktórąhistorięKościołaumieszczanowyłączniewgranicach
CesarstwaRzymskiego12.
CesarzstałsięzatemcentralnąpostaciąwwielkimprojekcieBożym,
obejmującymtakwierzących,jakiniewierzących.Monumentalnym,wzniesionym
wkamieniuwyrazemtejkoncepcjijestzbudowanyprzezJustynianaIWielkiego
wielkikościółMądrościBożejwKonstantynopolu.Pracebudowlanepodjęto,gdy
–mimopresjizewnętrznychwrogównakilkufrontach–sukcesymilitarnewciąż
