Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
napotrzebynaszejopowieści.OpisaniewrównejmierzezwiązkówBizancjum
zewszystkimiotaczającymijeludamiiobszaraminiebyłobywykonalne,
zważywszynaszybkozmieniającesięmigracje,awwieluwypadkachtakże
niedostatekmateriałówźródłowychdotyczącychstosunkówzcesarstwem.Jedyną
instytucją,którejrelacjezBizancjumdasięwpełniprześledzićwciągutysiącalat,
jestpapiestwo,reprezentującealternatywnyładpowszechny.Niedokonujemy
szczegółowejanalizyiopisutychzwiązków,jednakżerelacjemiędzyBizancjum
apapiestwemstanowiąpunktodniesieniadlastosunkówcesarstwa
zchrześcijańskimZachodem.Ichdziejedająrozległąperspektywęwkwestii
trwałościcesarstwabizantyjskiego,amożenawetkluczdojejwyjaśnienia.Raz
porazpokazująrównież,jakiwpływ„StaryRzym”ijegozwolennicymieli
nawewnętrznesprawycesarstwa.
OdVIwieku,kiedyarmieJustynianaWielkiegoprzywróciływiększączęśćItalii
podjegopanowanie,przezwiekXI,gdycesarzewciążwykorzystywalimilitarne
ihandlowezasobyZachodunaswoichwłasnychwarunkach,ażpowiekXIIIiXIV,
kiedytoczęsto,choćniezawsze,przewagęmiałZachód,międzyBizancjum
aZachodemdochodziłododramatycznychspięćwsferzewładzyibogactwa.
UschyłkuistnieniaCesarstwoBizantyjskiebyłopodwielomawzględami
ekonomicznąkoloniąZachodu.GenueńczycyiWenecjaniekontrolowaliwyspy
iinneistotnestrategicznepunktynaMorzuEgejskim,wspieraniprzezpotężnąflotę
iwymieniającywyprodukowanedobranaproduktypodstawowe.Zachodniearmie
miałytakąrenomę,żeManuelIIPaleolog(1391–1425)spędziłwielelat
naZachodziewnadzieinaotrzymaniepomocymilitarnej23.Jednakżedotego
czasu,podziesiątkachlatdominacjiFrankówwXIIIwieku,dużaczęśćPeloponezu
wróciłapodpanowaniecesarstwa,zaś–wbrewoczekiwaniomTurków–takie
gorącepunktyjakSalonikiwciążsprzymierzałysięzcesarzemurzędującym
wKonstantynopolu,doczegozachęcalizresztąprzywódcyichKościołów.
Śledząctezmianywsferzewładzy,dostrzegasięledwiezarystejcichej
większościortodoksyjnychgreckojęzycznychmieszkańcówwsi,którzyswoimi
zwyczajamiiprzekonaniamiprzeciwstawialisięmaksymalnemuwykorzystaniu
zasobówprzezokupantówikonsolidacjiichwładzy.Naswójsposóbniewzruszalność
„greckichspraw”wobliczuaktywnościłacińskichgubernatorówwojskowych
iksiężystanowidobrąwskazówkęcodoprzyczynodpornościCesarstwa
Bizantyjskiego.Nienależyjednakzapominać,żemieszkańcywsistalitakże
naprzeszkodziecesarzomzdynastiiPaleologów,którzychcieliwejśćwunię
zRzymem.
Poświęcamyszczególnąuwagęstosunkomcesarzyzludźminienależącymidoich
imperium,którychztegolubinnegopowodunieuważanoza„Rzymian”wpełnym
tegosłowaznaczeniu.Tymsamymmożnabynamzarzucićnadmierneskupienie
sięna„stosunkachzagranicznychBizancjum,ipomijaniejegowewnętrznej
historii”24.Zarzuttenskierowanoprzeciwkoopublikowanymniegdyśwoluminom
NewCambridgemedievalhistory
,aledotyczyteżniniejszejksiążki,ponieważ
ponadpołowajejrozdziałówpochodzi,zmodyfikacjami,ztejwłaśnieserii;
przejęliśmyzniejteżzakreswiekówśrednich25.Cowięcej,podobniejakw
New
Cambridgemedievalhistory
,chcemyskupićsięnawzajemnychzależnościach
międzyrozwojemspołeczno-ekonomicznym,biegiemwydarzeńizmiennością
zwycięskichreżimówpolitycznych.Jakzauważyliśmy,doBizancjumprowadziwiele
dróg,aletowłaśnieśladypozostawioneprzezkontaktyzobcokrajowcamisąliczne
icałkiemdobrzeudokumentowane.Mająonedużeznaczeniedlajednej
niezaprzeczalnej,charakterystycznejcechyBizancjum,tojestdlajegotrwałości,
atakżedlanaszegowyjściowegopytania:jakcesarstwomogłoistniećtakdługo
jakobytpolitycznyijakoidea?Cesarstwostaleścierałosięzobcymiarmiami,
awięcskonstruowaniewyważonegoujęciawymagaczęstegosięgania
doniebizantyjskichźródeł.Wzwiązkuztymskupienieuwaginainnych
społeczeństwachjestnietylkozrozumiałe,aleiwskazane,szczególniedlatego,
