Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
potwierdzały,żechrześcijańskiBógzapewniazwycięstwo,aduchowniwybieralisię
namisjewdalekiezakątkiświata,abydoprowadzićpozostałychjeszczepogan
docesarskiejowczarni.
Powiązanieimperiumchrześcijanzprzyszłościąpozostawałoistotnenawet
wówczas,gdywpołowieVIIwiekugwałtownieodwróciłsięlosi–wnastępstwie
perskiejokupacji–nawschodnieprowincjecesarstwanajechałyhordyarabskich
wojowników.Arabowie,którzywcześniejbylisłabi,podzieleniiRzymianiełatwo
moglinimimanipulować,terazdziałaliwspólnie,zjednoczenizasprawąwłasnej
prawdyobjawionej,przekazanejprorokowiMahometowiprzezBoga.Niecoponad
pokoleniepóźniejPseudo-Metody13wyjaśniał,żeniespodziewanezwycięstwa
„Izmaelitów”toboskakarazagrzechychrześcijan.Prorokował,że„Izmaelici”będą
zwyciężać,ażwreszciecesarzprzebudzisię„zesnujakczłowiek,którywypił
zadużowina”,powstanieiprzepędziich.NastępniecesarzudasiędoJerozolimy,
ajegoprzybyciedoprowadzidonastaniaAntychrystaidrugiegoprzyjścia
Chrystusa14.Teksttenszybkoprzetłumaczonozjęzykasyryjskiegonagrekę,
awocalałejwersjiznajdujesięaluzjadorzeczywistychekspedycjiarabskich
przeciwkoKonstantynopolowizkońcaVIIipoczątkuVIIIwieku,orazopis
chwilowegowejściaIzmaelitówdoMiasta,zakończonegoocknięciemsięcesarza15.
ArabowienigdyniesforsowalimurówKonstantynopola,awięcściślerzeczbiorąc,
wydarzeniateniemiałyznaczeniazperspektywyproroctwaPseudo-Metodego.Jego
aluzjaodzwierciedlajednakpowszechneprzekonaniaBizantyjczyków,iżrozgrywają
sięwydarzeniaprzepowiedzianewświętychpismach,zaścesarstwoijegostolica
byłyściślesplecionezlosemludzkości16.NiespodziewaneatakinaMiasto,
dokonywaneprzezbarbarzyńców,naprzykładRusóww860roku,interpretowano
jakoboskąkaręzajegogrzechy17,apozajęciuKonstantynopolaprzezkrzyżowców
w1204rokuwieluwierzyło,żebyłotoostrzeżenieodBoga,abyBizantyjczycy
naprawiliswojebłędy,nimostatecznieokażeimswójgniew.
Poroku1204niemożnajużbyłoztakąsamąsiłąuważaćwiaryicesarstwa
zanierozerwalne,amimotowschodni,ortodoksyjnicesarzenadaltrwaliipo
przejęciukontrolinadKonstantynopolemw1261rokuMichałVIIIPaleolog(1258–
1282)ogłosiłsięnowymKonstantynem:jużsamoodbicieprzezniegoMiastabrano
zaznakBożejprzychylnościwobecniegoiboskiejłaskidlajegoludu.
Apokaliptycznepismaiporzekadła(niektórewywodzącesięodPseudo-Metodego)
powszechniekrążyływśródgrecko-isłowiańskojęzycznychortodoksów.Trudna
sytuacjacesarzywobliczupochoduTurkówosmańskich,trwającegoodpołowyXIV
wieku,upadekinnychortodoksyjnychspołeczeństwiwreszcie,w1453roku,
samegoKonstantynopolanarzecz„Izmaelitów”uznawanozawypełnienie
proroctw.
Takirozwójwypadkówmożnauzgodnićzobliczeniami,wedlektórychkresczasu
ziemskiegonastąpiwrazzupływemVIItysiącleciaodstworzenia,czyliw1492
roku18.Takichobliczeńczęstodokonywanonawysokichszczeblachhierarchii
kościelnej,apatriarchaGenadiuszIIScholarcha(1454–1456,1463,1464–1465)
przepowiadałdzieńSąduOstatecznegona1września1492roku.Zakładałwięc,
że–skoroniemajużcesarstwa–zajęcieKonstantynopolaprzezniewiernychjest
jedynietymczasowe.Wmiędzyczasie,uswychpodstaw,ortodoksyjnawiara
chrześcijańskabyłanieodłącznymelementemrzymskiejtożsamości.Nawetobecnie
wieśniacyzpółnocno-wschodniejTurcjiwyjaśniają,że„byłtokrajrzymski;mówili
tupochrześcijańsku”.
Bizancjumnajlepiejpostrzegaćzatemjakoamalgamatwspólnotyrytuałów
religijnychiwiarywpotęgęBoga,atakżeinstytucjiadministracyjnychidziałań
obronnych,zktórychczęśćdoprowadzonodoznacznejskuteczności19.Prawdziwi
wyznawcy,bezwzględunato,wjakimstopniuobejmowałaichmaterialna
protekcjawładzycesarskiej,mogliliczyćnaduchowezbawienie,amożenawet
nafizycznąochronędziękimodlitwom,regularnemuprzyjmowaniueucharystii
idostępowidoświętości.Podobniejakchlebiwinoprzynosząceludzkościciało
