Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Deboraperfidna,dr.phil.ipoetka
Deboraperfidna,dr.phil.ipoetka
25
(cosymptomatyczne,częstojeszczekrytycznieocenianych
jakonieudanapróbanaśladowaniaSchulza)iartykułu
Genealogiamontażuijegomożliwości.Zdrugiejstrony,
pojawiająsięciągleopinieojejwszechstronnymwykształ-
ceniu,przenikliwymumyśle,finezyjnejwyobraźni,wy-
sokiejkulturzeliterackiejiogromnejwiedzyfilozoficz-
nej.TypowawtymwzględziejestwypowiedźWładysła-
waPanasa:
Najbardziejwyrafinowanąintelektualnie[wgronielitera-
tówpolsko-żydowskich],oszerokichhoryzontach,byłaDe-
boraVogel.Uczennicaprof.K.Twardowskiego,oponentka
imodelkaWitkacego,powiernicaSchulza,inspiratorkażydow-
skichmalarzyawangardowych.Wkładałaolbrzymiwysiłek
wto,żebybyćpisarkądwujęzyczną:pisałapopolsku,leczprag-
nęłateżistniećwjidisz4.
kiego,JerzegoJarzębskiegoiStanisławaRośka,bdw[Gdańsk2003],
s.404;jejbiogramautorstwaMałgorzatyNaimskiejznalazłsięteżw
Polskimsłownikujudaistycznym,tomII,opracowanieZofiiBorzymiń-
skiejiRafałaŻebrowskiego,Warszawa2003,s.765.Wtymostatnim
opracowaniuznajdujesięsporonieścisłości,tomypoezjiokreślasię
mianemDfuturystycznych”,podanajestbłędnadatawydaniatomuTog-
-figurn,bywymienićtylkonajważniejsze.Zostatnichartykułówo
VogeltrzebawymienićkrótkiszkicPiotraPazińskiego,Więcejniż
muza,DLampa”2006,nr2,s.25-27.Krótkiszkicbiograficznyznalazł
sięwmoimposłowiudomontażyDeboryVogel,zob.KarolinaSzy-
maniak,Atomnieodłączalnysmutku.NamarginesiemontażyDebory
Vogel,w:DeboraVogel,Akacjekwitną,Kraków2006,s.154-176,
drukowanymwefragmentachw:DMidrasz”2006,nr2,s.48-51.Błęd-
niepodajętam,zatekstemRacheliAuerbachiJerzymFicowskim
(zob.przypis20),imięsynapisarki(Anzelm),którywrzeczywistości
nazywałsięAszerJózef.
4
WładysławPanas,Pismoirana,Lublin1996,s.62.Wartowtymmiej-
scuskomentowaćproblematycznąnagrunciepolskimpisownięsłowa
Djidysz”.WładysławPanasposługujesiępisowniąDjidisz”,winnym,
przywoływanymwpracyopracowaniuspotykamydialektalnąwersję
Didysz”.KwestięrozstrzygaopiniajęzykoznawcyEwyGeller,któratwier-
dzi,żetepisownienależyodrzucić–pierwszązewzględunafonotakty-
Wydajesięjednak,żewszystkietepochwałyizachwyty
niesamejpisarkidotyczą,auczennicyTwardowskiego,
partnerkidysputWitkacego,przyjaciółkiSchulza,któreto
nazwiskawymieniasięniemaljednymtchemznazwiskiem
Debory.Itoteafiliacjedefactomająświadczyćojejwyra-
finowaniuczywyjątkowości.Niewielemówiąjednakoin-
dywidualnościpisarki.DeboraVogelwciążpozostajewcie-
niu,jestjedyniemuzą5.Wciążwiedzieżywotliterackoza-
kęjęzykapolskiego,drugązewzględunaformęniezgodnązetymolo-
gią,zob.artykułJęzykjidyszjejautorstwazamieszczonywleksykonie
ŻydziwPolsce.Dziejeikultura.Leksykon,podredakcjąJerzegoToma-
szewskiegoiAndrzejaŻbikowskiego,Warszawa2001,s.204.
5
Pewnązmianęstosunkudopisarkiijejtwórczościprzyniosła,jaksą-
dzęimamnadzieję,ponownaedycjawydanegopierwotniew1936
rokuzbioruAkacjekwitną,azawierającarównieżtekstypóźniejsze,
przełożoneprzezemniezjidysz.WydanietozawdzięczaVogelstara-
niomkilkuosób(zob.PiotrPaziński,Notaedytorska,w:DeboraVo-
gel,Akacjekwitną,Kraków2006,szczególniestrona194).Analizę
miejscaVogelwhistoriiliteraturyiwewspomnieniachosób,któreją
znały,przeprowadzonązpozycjifeministycznych,podjęłaniemiecka
slawistkaAnnetteWerbergerwswoimciekawymreferacie,zatytuło-
wanymNureineMuse?DiejiddischeSchriftstellerinDeboraVogelund
BrunoSchulz,wygłoszonymwramachcykluNeuesteErgebnisseder
GenderStudiesnaUniwersyteciewTybindze.DziękujęAutorceza
udostępnieniemitekstuwykładu.Werbergertwierdziwnim,żewi-
zerunekVogeljakokobietywybitnieinteligentnejwiążesięzjednej
stronyzmiteminteligentnegoŻyda,zdrugiejzzakorzenionymwpol-
skiej(czyszerzejsłowiańskiej)kulturzestereotypemŻydówkijakoko-
bietynowoczesnej,świeckiej,wykształconej,oczytanej,osobyodstają-
cejodogółu,Ddziwnej”,samotnej.Oneto,piszeWerberger,wymykają
sięschematowitego,cokobiece/męskie,ucieleśniająniewygodnąróż-
nicę.Archetypemtakiejpostacinagrunciepolskimjestdlaniemieckiej
badaczkipostaćRachelizWeselaWyspiańskiego.Niesądzę,byteana-
lizybyłyjednakowozasadnewstosunkudowszystkichanalizowanych
przezWerbergerwzmianekitekstówdotyczącychVogel.Zapropono-
wanaprzezbadaczkęperspektywanietłumaczyteż,dlaczegopodobny
obrazpojawiasięniekiedytakżewtekstachjidysz(jakmająsięonedo
zakorzenionychwkulturzesłowiańskiejstereotypów,conowegownoszą,
szczególniewprzypadkutekstówpisanychprzezkobiety)–mogłyby
