Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
76
Częśćwprowadzająca:GalicjawAustrii
gruntiwtórnierozniecałanimozjechłopówwstosunkudoŻydów.Wlatach
1881-1882przezzachodniąRosjęprzetoczyłasięfalapogromów,którajeszcze
ominęłaGalicję,alejużpodkonieclatosiemdziesiątychwzachodniejczęści
prowincjidoszłodotakichrozruchównaskutekantysemickiejkampaniipol-
skiegoStronnictwaChrześcijańsko-Ludowego,któregoprzywódcąbyłksiądz
StanisławStojałowski.
Wpewnejmierzewłaśniewreakcjinaantysemityzm,choć-jakpodkreśla
znawcatematuJoshuaShanes-główniewzwiązkuznastrojaminacjonali-
stycznymipanującymiwcałympaństwieHabsburgów,rozwinąłsięwGalicji
żydowskiruchnarodowyzwanysyjonizmem206.Jegozałożeniaopracował
żydowskiliterat,publicystaidziałaczspołecznyAlfredNossig,którypier-
wotniebyłzwiązanyzorientacjąasymilacyjną,leczw1886r.-dziesięćlat
przedpublikacjąJudenstaatTeodoraHerzla-ogłosiłpodstawydoktrynalne
rodzącegosiężydowskiegonacjonalizmu,zatytułowanePróbarozwiązania
kwestiiżydowskiej207.IchpunktemwyjściabyłatezaoŻydachjakonietylko
wspólnociereligijnej,leczrównieżodrębnymnarodzie,któregowyróżnikiem
sąokreślonecechyreligijneirasowe.RokpowydaniutejpublikacjiHerman
DiamandzałożyłTowarzystwonSyjon”.Napierwszychczołowychdziałaczy
syjonizmu,obokNossiga,wyrośliAbrahamTorniMarkusBraude.Oszyb-
kościiskalirozwojuruchumożeświadczyćto,żejużw1907r.wwyborach
doparlamentuwiedeńskiegosyjoniścigalicyjscy,wystawiwszyponaddwu-
dziestukandydatów,zdobylitrzymandaty.UzyskalijeAdolfStand,Heinrich
GabeliArthurMahler,którzydołączyliwReichstagudopopularnegosyjo-
nistycznegoposłazBukowiny,BennaStrauchera208.
WśródtradycyjnychmaswGalicjikształtowałysięiubiegałyopopular-
nośćróżnewizjeżydowskości.Najednymbieguniesytuowałasięwizjaorto-
doksyjna,azwłaszczanośnawXIXw.wizjachasydzka,zjejgłębokolokalnym
wymiarem,związanymzmiejscemzamieszkaniacadykaijegodworemjako
kierunkiempielgrzymekorazpunktemodniesieniareligijnegoiemocjonal-
negowiernych209.Naprzeciwległymbiegunieznajdowałasięwizjaliberalno-
-intergracjonistyczna,którakładłanacisknakulturoweprzemianyiemancy-
pacjęśrodowiskżydowskich,awskrajnychprzypadkachprowadziłanawet
dowyobcowaniaŻydów,zwłaszczamłodych,ztradycyjnegojudaizmu210.Obok
206J.Shanes,Tworzeniesięnarodu...,s.167.
207A.Nossig,Próbarozwiązaniakwestiiżydowskiej,nPrzeglądSpołeczny”1886,nr8,
s.130-143;nr9,s.219-232;nr10,s.286-293;nr11,s.352-363;nr12,s.407-419.
208Por.J.Buszko,Polacywparlamenciewiedeńskim...,s.425.
209Por.np.G.Dynner,MenofSilk.TeHasidicConquestofPolishJewishSociety,New
York2006,s.128n.
210Por.np.R.Manekin,TeRebellionoftheDaughters.JewishWomenRunawaysin
HabsburgGalicia,Princeton2020;N.Aleksiun,TeGalicianParadigm?Post-warVoicesof
