Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
62
uKażdemurobotnikowipraca”
dochodówzostałabyskonsumowana,prywatnewydatkibyspadły,ainflacja
sprowokowanarządowąkreacjąkredytuzadziałałabyjakukrytypodatek.Nie
byłobywięcwięcejrealnychnowychmiejscpracyniżgdybywydatkirządowe
byłyfinansowaneznormalnychpodatków.
Zdrugiejjednakstronydlazwolennikówtworzeniamiejscpracytenorto-
doksyjnyargumentopartybyłnanieporozumieniu.Jeśligospodarkazapewnia
pełnezatrudnienie–zkażdymrobotnikiemikażdąfabrykąpracującymina
pełnąskalę–nowakreacjakredytumogłabyrzeczywiścierówniedobrzedo-
prowadzićdoinflacji.Wtymprzypadkuprawdąbyłoby,żedodatkowewydatki
rządowebyłybyfinansowaneprzezuniedobrowolneoszczędności”
.Alejeśli
pracaimaszynystałybezczynnie,toniebyłatograosumiezerowej.Wkońcu
przymilionachrobotnikówrozpaczliwieszukającychpracyifabrykachgłod-
nychzamówieńniebyłowielupowodówdooczekiwaniawzrostucen.Wwa-
runkachmasowegobezrobociarezultatemwydatkówrządowychfinansowa-
nychznowegokredytubyłbywiększyrealnypopytiraczejwiększaprodukcja
izatrudnienieniżinflacja.Sztukąpolitykigospodarczejbyłodostarczyćwłaści-
wejdawkitejfinansowanejzkredytustymulacji,wystarczającejdoodtworze-
niapełnegozatrudnienia,alenietakdużej,żebywypchnęłagospodarkępoza
limitpełnegozatrudnienia,rozpętującinflacyjneszaleństwo.Wroku1933,
zważywszy,żebyłowtedyjużaż6mlnbezrobotnychiżewiększośćniemiec-
kiegoprzemysłudziałałaprzymniejniżpołowieswoichmożliwości,nietrud-
nobyłoznaleźćtakikompromis.
Wstępnyeksperymentfinansowanegokredytemtworzeniamiejscpracynie
zostałwdrożonyprzezHitlera,aleprzezgenerałaSchleicherawgrudniu1932
roku19.Pierwszymkrokiembyłozorganizowaniewszystkiegotak,abyspółki,
któreuczestniczyływrządowychprojektachnieotrzymywałyzapłatyodrazu
wgotówce,alewformieoprocentowanychweksli(bonówpracy)państwowej
agencjizamawiającejpracę.Abyskłonićkontrahentówdozaakceptowaniatej
niezwykłejformypłatności,byłyonegwarantowaneprzezgrupępowiązanych
zpaństwembanków.NajważniejszymiznichbyłyDeutscheGesellschaffür
ölentlicheArbeitenorazDeutscheBau-undBodenbank,którezostałyzałożo-
nejeszczewroku1930dlafinansowanianieudanegoplanukreacjinowych
miejscpracyrealizowanegoprzezBrüningacelemprzeciwdziałaniawybucho-
widepresji20.Zapomocądyskontakontrahentmógłotrzymaćzatewekslego-
tówkęwkażdymbankunależącymdokonsorcjum.Bankibyłyzaopatrzone
wniezbędnyzapasśrodkówdziękispieniężaniuprzezniebonówwReichsban-
ku.WtensposóbReichsbankkończyłżywotweksli,wydajączanienowągo-
tówkę.Abyuczynićtodlaniegoakceptowalnym,RFMobiecałodokonywać
wykupuwustalonychterminach.PowystąpieniuożywieniaRFMpodniosło-
19PatrzomówienietegomechanizmufinansowegowK.Schiller,ArbeitsbeschaffungundFinanzord-
nunginDeutschland,Berlin1936.
20H.-J.Kwon,DeutscheArbeitsbeschaffungsundKonjunkturpolitikinderWeltwirtschaftskrise:Die
„DeutscheGesellschaftfueroeffentlicheArbeitenAG(Oeffa)”alsInstrumentderKonjunkturpolitikvon
1930bis1937,Osnabrück1997.
