Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WacławNałkowski
OPISARZACH...
ludziomświatowym,obracającymsięmiędzyludźmi–awięczarówno
wielkimpanom,jakkomiwojażerom,agentomhandlowym,subiektom
wielkichmagazynów,damompółświatkaikelnerom–mianowiciepo-
siadapewnąpraktycznąpsychologię,pozwalającąmunapierwszyrzut
okapoznawaćludziioceniaćichwartośćutylitarną:subiektnp.odrazu
pozna,czykundmanowi21możnapodaćkiepskitowar,lubzażądaćodeń
potrójnejceny;demimondówka22–czydany„facet”zafundujeszampa-
naitd.Wielkipanrównieżodrazupozna,czyczłowiek,któregoprzyj-
mujedosłużby,będziemupożyteczny.OtóżhrabiaTarnowskiodrazu
oceniłpanaSienkiewiczajakowybornego,jakby„stworzonego”pra-
cownikawwinnicy„pańskiej”;tenżehrabiapostawiłnajwyżejzprac
panaSienkiewiczaRodzinęPołanieckichimiałzeswegostanowiska
zupełnąsłuszność;wprawdziewswychpowieściachhistorycznychpan
Sienkiewiczwysławiałdawnychpanówpolskich,orazpierwszychchrześ-
cijandawnegoRzymu,aletojeszczeniedość:wszakżenawetideowy
bojownik,męczennikdzisiejszymożesympatyzowaćzdawnymiryce-
rzamilubzdawnymimęczennikami,bowidziwnichposiewpodcza-
sydzisiejsze,bopodtedawneformymożepodkładaćtreśćdzisiejszą,
dzisiejszychbojowników,męczenników,przygotowującychgruntdla
przyszłości.–NaszczęściepanSienkiewiczjestjaknajbardziejdaleki
odtakgrzesznegopojmowaniarzeczy:panSienkiewiczwformieprze-
szłości,pozasybarycko-artystycznąucieczkąodtakzwanej„szarzyzny”
dzisiejszej,właściwąartystom,którzyzostalidotknięcifurmańskimlub
starczymdalekowidztwem,szukajedyniemaskilubochronnejpięknej
szatydlatego,codziśgnije–itakiprocederjestnaturalniezpunk-
tuwidzeniahrabiegoTarnowskiegojegozasługą.Alewkażdymrazie
p.Sienkiewiczwswychpowieściachhistorycznychczynitowsposóbda-
lekiipośredni,wRodziniePołanieckichzaśwsposóbnajbardziejkon-
kretny,bezpośredni:tojużniedawnyszlachcic-bohater,leczdzisiejszy
szlachcic-geszefciarz,niedawnychrześcijaninmęczennik,leczdzisiejszy
chrześcijanin-hypokryta,nieświętyPiotr,leczdzisiejszyLeonXIII,nie
dawnenabożeństwo,odprawianewkatakumbachprzezludzinatchnio-
nych,walczących,leczdzisiejszykościółkatolickikonkretny,tryumfują-
cy,sytyipożerający–towszystkojesttuwziętebezpośredniowobronę,
przedstawione,jakoideał.Tujużnietrzebapodstawiaćdzisiejszych„bo-
haterów”:sąoniwswychwłasnychosobach,ajednakwpełnym„bo-
haterskim”rynsztunku.DlategohrabiaTarnowskimazupełnąracjęze
21[kundman(niem.)–klient.]
22[demimondówka(zfr demi-monde)–kobietalekkichobyczajów;kobieta
zpółświatka.]
44
