Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
GenezaprodukcjiichwałyPanaSienkiewicza
OdzwierzęcychrobigroszówwrodzajuPołanieckichludzkośćjutra
odwrócisięzewzgardą;dlatychgrubychatawistycznych18typówniebę-
dziewtedymiejsca,i„ziemia”imnawetniepomoże,bonowaatmosfera
ichzabije;zginąjakowetworyciemnychgłębinmorskich,wyciągnięte
najasny,przewiewnyświat.
JeżeliksiądzGnatowskiwystąpiłwpobożnym„Słowie”,topanSpa-
sowicz,jaknależy–wlegalnym„Kraju”19,którypodswymiskrzydłami
łączygodniewszystkie„poważne”elementy.
ChcącwysławićRodzinęPołanieckich,aniemogącukryćciasnoty
tendencyjnej,ograniczonejdożyciarodzinnego,panSpasowicztakprze-
konywaczytelnika:przecież,gdybySienkiewiczchciał,tołatwobymu
byłouczynićPołanieckiegoczłonkiemwieluinstytucjiużytecznościpu-
blicznej,aMarynikazaćrobićrobótkinaceledobroczynne,wtedy„nikt
niezarzuciłbyjużmubrakuzmysłuspołecznego”.Oto,cosięnazywa
szerokieigłębokiepojmowaniezmysłuspołecznegoprzezznakomitego
prawnika.Nielepszezaisteodreporterówwarszawskich.[...]
PanSpasowiczchwalącRodzinęPołanieckich,ujawniłswąznamien-
nąewolucję:tensam,którypotępiałdawniejszlachetczyznęWincentego
Pola20,upodobałsobieterazszlachetczyznęp.Sienkiewicza.Tensam,
którywswoimkursieliteraturypotępiałdawniejsząliteraturęzato,że
„liczyłasięzkatechizmem”,chwaliliczeniesięzkatechizmemwRodzinie
Połanieckich,ten,cobyłzawszeprzeciwnikiempatriotyzmu,nawetpa-
triotyzmPołanieckiegopochwala.Byłprzeciwnikiempatriotyzmu,jako
uczuciaszerokiego,ogólnoludzkiego,pragnącegoswobody,apochwala
patriotyzm,jakoobjawzaściankowy,parafiański,jakoobjawegoizmu
pewnejklasy,jakoobjawinteresuburżuazyjnego.[...]
AlenajpotężniejszymfilaremsławypanaSienkiewiczajestniezaprze-
czeniehrabiaTarnowski,ajestnajpotężniejszymnietylkodlatego,żema
wysokiestanowisko:jesthrabią,prezesemakademii,ukochanymsynem
papieżaitd.,itd.–nietylko:oprócztychzewnętrznychoznakposiada
onipewnącechęwewnętrzną,któragouczyniłatymnajpotężniejszym
filarem.Cokolwiekbymożnabyłopowiedziećoumysłowościhrabiego
Tarnowskiego,posiadaonjednąwartościowącechę,właściwąwszystkim
18[atawistyczny–wynikającyzdziedziczności,odziedziczonypopoprzed-
nichpokoleniach;tu:nastawionychwprzeszłość(wznaczeniupejoratywnym).]
19[„Kraj”–ugodowytygodnikpolityczno-społeczny,od1882r.wydawany
wPetersburguprzywspółpracyWłodzimierzaSpasowicza.]
20[WcykluodczytówwygłoszonychwWarszawiewroku1878Spasowicz
przeprowadziłostrąkrytykęideologicznądziełWincentegoPola,cowywołało
burzliwepolemiki.]
43
OPISARZACH...
