Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
GenezaprodukcjiichwałyPanaSienkiewicza
swegoutylitarnegostanowiskauznaćRodzinęPołanieckichzanajlep-
szązpowieścipanaSienkiewicza;wkażdymraziejestonanajbardziej
typową.
ToteżhrabiaTarnowskiwswejpracyTrzeciokreswzawodzieSien-
kiewicza(„TygodnikIlustrowany”1897)powiadaznamiennie,żeSien-
kiewiczpopowieściachhistorycznychzabrałsiędowspółczesnejdlatego,
żepragnąłczynu,toznaczy:pragnął,zapomocądziełatendencyjnego
natleżyciawspółczesnego,dokonaćpracyobywatelskiej,cośra-
dzićnazło,szerzącesięwtymprzebrzydłymwiekuniewiary;chciał
wpłynąćnaogółzapomocądziełmoralnych![...]
IhrabiaTarnowskitak„rozjaśnia”,żeto,copanSienkiewicznapisał
dlaprzypodobaniasięreakcji,dlazdobyciarozgłosuidóbrmaterialnych,
cojestfałszemjegoduszy,tohr.Tarnowskipodajezaczynobywatelski,
jakousiłowaniezaradzeniazłemu,zwalczaniefałszuiobłudy,oddziały-
wanieumoralniające.
Tocojestfałszeminajwyższąniemoralnością,tohr.Tarnowskiuwa-
żazazwalczaniefałszuiumoralnianie.„Czydużojest,mówi,powieści
równiemądrych,równiedobrych,równiemoralnych,jakta?”Należyzaś
powiedzieć:czywielejestrówniegłupich,równiezłych,równieniemo-
ralnych?AjednakdlahrabiegoTarnowskiegoRodzinaPołanieckichto
mywszyscy,(otak–wywszyscy),jak„powinniśmybyć”–onamastano-
wić„nowąepokęwdziejachludzkości”.Zeszczególniejszymzachwytem
jestpanhrabia(naturalnie,jako„ukochanysynpapieża”)dlawizerunku
LeonaXIII,skreślonegoprzezpanaSienkiewicza.NaturalniepanSien-
kiewiczbyłdość„mądry”,abynicniewspominaćozamiłowaniupapieża
wliczeniupieniędzylubobardziejidealnymzwyczajupolowaniawogro-
dzienamałeptaszyny,które,złapanewsieci,dusiłwpalcachnakolację.
Utiledulci23.Nie,tenjezuitaotwarzykrogulczo-lisiejjestnaturalnie
upanaSienkiewiczaanielski.Totylkopisarztak„grubiański”jakZola
śmiebezczelniepisaćopapieżuprawdę.[...]
Przyznaćjednakwogóletrzeba,żehr.Tarnowskijakohrabia,chwaląc
Sienkiewicza,budującmupiedestał,jestzupełniewporządku.Sprzecz-
ność,araczejkomizm,tkwitudopierodlatego,żehrabiaTarnowskijest
nietylkohrabią,aleiprezesemAkademii.Jużsamozestawienietych
dwóchtytułówzawierawsobiekomizm,alewzrastaonjeszczebardziej,
gdytenprezesAkademii,tojestkierowniknajwyższejinstytucjinauko-
wej,wynosipodniebiosypisarza,któregocaładziałalnośćbyłazwró-
23[utiledulci–przyjemnezpożytecznym(utiledulcimiscere(łac.)–łączyć
przyjemnezpożytecznym).]
45
OPISARZACH...
