Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Historiaproktologii
koncepcjihumoralnejwynikiemnadmiarużółciiflegmy5.
UmiarkowanekrwawienieHipokratespostrzegałjakonatu-
ralnąobronęorganizmuprzedchorobąkońcowegoodcin-
kaprzewodupokarmowego,atamowaniekrwawieniaza-
lecałjedyniewówczas,gdykrwotokiwyniszczałychorego6.
Ichociażpreferowałprzyżeganiekrwawnic,toopisałtakże
metodępodwiązywaniahemoroidówpolegającąnaprze-
biciuichigłąizawiązaniubardzogrubąwełnianąnicią.
WleczeniuprzetokHipokratesbyłniewątpliwiepionierem:
stosowałprzecinaniezwieraczypodwiązkąwykonaną
zlnuinasączonąsokiemzwilczomleczu(drenażtnący).
Założonąprzyużyciusondynićstopniowozaciskał,co
zwyklepowodowałoprzecięciemięśnizwieraczynadprze-
tokąpokilkudniach.DodatkowolekarzezeszkołyHipo-
kratesastosowalikauteryzacjęprzetokzapomocąsubstan-
cjizawierającychsiarkęisproszkowanąmirręrozpuszczoną
wmoczu7.
RzymskiencyklopedystaAulusCorneliusCelsus(około
25p.n.e.–50n.e.)jakopierwszyopisałzatrzymaniemoczu
jakopowikłaniepozabiegupodwiązaniahemoroidów
lubichwycięciu,jakrównieżprzedstawiłtechnikęnacię-
ciaprzetokiodbytuzużyciemspecjalnejsondy8.Byłtakże
autorempionierskichwskazówekdotyczącychpostępowa-
niawprzypadkuzranieńjelita.WswoimdzieleDere
medicinalibrioctoCelsuszalecałwówczasocenęstanu
jelit,ichewentualnezszycieorazzamknięciepowłokszwem
dwuwarstwowym(zszycieosobno„błonywewnętrznej”,
aosobnoskóry).Celsuspisał:„Niekiedywwynikurany
brzuchawypadająjelita.Należysprawdzić,czyniesą
uszkodzoneiczyzachowująswójprawidłowykolor.Jeżeli
uszkodzonejestjelitocienkie–niczrobićsięjużnieda.
Jelitogrubemożnazszyćbezżadnejpewnościpowodze-
nia,aledlatego,żechoćbycieńnadzieijestlepszyodjej
braku;niekiedynastępujewygojenie.Jeślistwierdzimy,że
jelitojestblade,sinelubczarne–naszapomocniezdasię
nanic.Alejeślizachowujeswójprawidłowykolor,trze-
badziałaćszybko,ponieważwpływpowietrzajestszkodli-
wy.Choregotrzebaułożyćnaplecachzuniesionymibiodra-
mi–jeśliranabrzuchajestzbytwąska,żebyodprowadzić
jelita,trzebająposzerzyć,przecinającpowłoki,naile
jesttopotrzebne.Jeżelijelitawysychają,należyjezwil-
żaćwodązdodatkiemoliwy.Asystentdelikatnierozchy-
labrzegiranyrękamialbodwomahakami;chirurgzawsze
5
Guzkikrwawniczesązwanerównieżhemoroidami,adawniejtakże
krwawnicami,krwiotocznążyłąlubszypłami.Słowo„hemoroid”po-
chodziodłacińskiegohaemorrhoidaigreckiego
αἱμορροΐς
,coozna-
cza„podatnynauwalnianiekrwi”.Zob.:M.Ciesielska,P
.Ciesielski:
Historycznemetodyleczeniahemoroidów.NowaMedycyna.2017;
24(4):10–15;M.Ciesielska,P
.Ciesielski:OdwziernikaHipokratesado
współczesnegorektoskopu.NowaMedycyna.2016;23(2):77–80.
6
A.Guardasole:AlookattheHippocratictreatiseOnHemorrhoids
intheByzantineEra.StudiesinAncientMedicine.2005;31:457–463.
7
J.Maksimović,M.Maksimowić:Fromhistoryofproctology.Archive
8
ofOncology.2013;21:29.
Ibidem.
2
wprowadzanajpierwtenodcinekjelit,którywypadłostatni,
abyzachowaćwłaściwakolejnośćpętli.Następnienale-
żydelikatniepotrząsnąćpacjentem,abypętleułożyłysię
samoistnie.Potemtrzebazbadaćsiećiodciąćtejejfrag-
menty,którestałysięciemne;częśćzdrowąodprowadzamy
delikatnieiukładamyprzedjelitami(…)”9.
NajznakomitszyzrzymskichlekarzyGalen(Claudius
Galenus)jakopierwszyzamieściłanatomicznyopismięś-
nizwieraczyodbytu.Wleczeniuprzetokzalecałoczysz-
czaniezropyzapomocąstrzykawkiorazstosowanie
środkówleczniczychmiejscowo.Jeślitoniepomagało,
rekomendowałnacięcieprzetoki.Wprzypadkuhemoro-
idówpostulowałwycięciesplotówżylnychwceluzapobie-
żeniagangrenieizmniejszeniabóluorazstosowanieśrod-
kówrozluźniającychstolec,specjalnejmaściipijawek10.
MetodyopracowaneprzezHipokratesaiGalenabyły,zlicz-
nymimodyfkacjami,stosowanedoczasównowożytnych.
Zanimnastąpiłprawdziwyprzełomwleczeniuzabiego-
wym,związanyzrozwojemwiedzymedycznejwzakresie
patofzjologiichorób,HipokratesiGalenwyznaczalisposób
postępowaniawchorobachodbytu.
Wepoceśredniowieczarozwójsztukimedycznejwy-
raźnieprzyspieszyłwkrajachOrientu,gdziekultywowa-
notradycjeantyczne,podczasgdyłacińskiZachódhoł-
dowałmedycynieklasztornejopartejnaziołolecznictwie.
Dopieropierwszetłumaczeniapismantycznychiarabskich
nałacinęwpóźnymśredniowieczu,dokonaneprzezuczo-
nychżydowskich,chrześcijańskichimuzułmańskich,dały
impulsdoutworzeniauniwersytetów(Francja,Włochy)
iprzyczyniłysiędorozwojumedycynyświeckiej11.Zaprze-
łomowenależyuznaćdziełoAt-Tasrifwydanewdrugiej
połowieXwiekuwKordobie,będąceobszernąencyklo-
pediąmedyczną.JejautorembyłarabskilekarzAbulca-
sis(Az-ZahrawiAbuAl-Kasim,AbullQuasim,936–1013).
WksiędzeOchirurgiizawarłinformacjeteoretyczne
orazopispraktycznychmetodleczenia12.Wprzeważającej
częściksięgatabyłapowtórzeniemdziełaPawłazEginy
(około625–690),autoraencyklopediimedycznejEpitomes
iatrikesbibliohepta,któryodnotowałwniej,żewtrakcie
9
Cytatza:E.Towpik:Ryshistorycznypoczątkówleczenianowotworów
jelitagrubego.[W:]Nowotworyjelitagrubego(red.M.P
.Nowacki).
Warszawa1996,s.13.DziełoDeremedicina…zostałoodnalezione
dopierow1478rokuiwówczaspapieżMikołajVzleciłjegopublikację.
Księgazostałapodzielonanatrzyczęści:dietetyczną,farmakologicz-
nąichirurgiczną.TakżeGalenzalecałposzerzeniecięciaskórnegoprzy
odprowadzaniujelit,aleproponowałszewpowłokjednowarstwowy,
obejmującyzarównootrzewną,jakiskórę.
10
J.Maksimović,M.Maksimowić:Fromhistory…,s.29.
11
M.B.Michalik:Kronikamedycyny.WydawnictwoKronika,Warszawa
1994,s.7.
12
Zawierającanajstarszezachowanerysunkinarzędzichirurgicznych
orazprzeprowadzanychzabiegówchirurgicznychencyklopedia
At-Tasrifzostałaprzetłumaczonanawielejęzyków,wtymnałacinę,
kształtującnauczanietejdziedzinymedycynywszkołachmedycznych
weFrancjiiWłoszechażdoXVIIIwieku.Zob.:M.B.Michalik:Kronika
medycyny.WydawnictwoKronika,Warszawa1994,s.78.
