Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
1.Ideaciągłości
KontrapunktdlatestuzłudzeńF.BaconaodnotowujemyuG.Berkeleya,twierdzą-
cego,żeświatzewnętrznywarunkująpostrzeżenia,aistnienieprzedmiotówsprowadza
siędo„byciapostrzeganym”(więcesse=percipi)[Tatarkiewicz1999b,s.107].Zgodnie
ztymciągłośćnadaljawiłabysięniczymfasada,zaprojektowanaprzezsposóbnaszego
patrzeniaimyślenia.„Chociażciągłewumyśle,nieciągłewrzeczywistości”–jak
rzekłbyśredniowiecznyorędownikscholastyki[zob.Mioduszewski1996,s.173,177].
EmpirystaE.B.deCondillacpośpieszazkoleiwsukursBaconowiijegonieufności
wobecnominalizmu,dochodzącdowniosku,żepojęciajakoznakiiwrażeniajako
stanysubiektywnezdradzająniewieleoświecierealnym[Tatarkiewicz1999b,s.139].
Próbkoncyliacyjnychrozwiązańprzedłożonychprzedchwiląwątpliwościdzieje
myślidostarczająnamniemało.Pozwólmysobieprzywołaćniektóreznich.Otóż
J.Dewey,formułujączasadęciągłości(krytykującąwszelkieformydualizmu:odpod-
miotuiprzedmiotu–poto,corealne,ito,coidealne),uzasadnia,żeseparowane
elementystanowiąaspektyjednejitejsamejrzeczywistości,różneprzejawybądź
stopnietegosamegoprocesuetc.[za:Gadacz2009a,s.330].P
.Natorpeksplikuje,że
danezjawiskopozostajezjawiskiemuniwersalnychpraw(wwymiarzeobiektywnym),
arównocześniejednostkowymzjawiskiemdlaświadomości;logikaiobiektywiza-
cjatransponujązjawiskodokrainypraw,zaśpsychologiaisubiektywizacjaodnoszą
zjawiskodopodmiotu[za:Gadacz2009b,s.109–110].J.Łotman[2008]sugeruje
ponadto,iżrelacjaświadomości,tekstuikulturynosicharakterizomorficzny,ajakie-
kolwiekinwariantywynikajązdialektykiróżnicipodobieństw,heterogeniczności
ihomogeniczności.
Gdybypokusićsięorozwinięciepanoramyciągłości,służącejzakryteriumoglądu
światawedługontologicznejperswazyjności,wypadałobyrozpocząćodintuicji,
azakończyćnaimperatywie.Albowiemciągłośćmożebyć:
(a)intuicją–różniącąsięoddyskursywnegoczyintelektualnegosposobumyśle-
nia,jakuI.Kanta(zawieszającątedywcześniejszeprzeświadczenia)[zob.Popper
1992,s.180];
(b)ideą–bądźtoobiektywną(korespondującązwłasnościąrzeczy),jakrozciąg-
łość,kształtczyruch,bądźsubiektywną(jakowynikdziałanianazmysły),jakbarwy,
dźwiękiczysmaki–jakżyczyłbysobieJ.Locke[Tatarkiewicz1999b,s.100];
(c)intencją–otrwałym,jednoznacznymsensie(pokrewieństwozistotąrze-
czy)–wedługR.Ingardena[Kuderowicz2002a,s.153];
(d)aproksymacjąiokolicznościązrozumienia:„realnetojestto,czegosięnie
widzi,kiedypatrzysięnarzeczywistość”[Wróbel2015];
(e)horyzontemoczekiwań–zbioremdotychczasowychprzyzwyczajeń
iprzeświadczeńumożliwiającychodbiórświata[Burzyńska,Markowski2007,s.100],
cooperacyjnieodsyładociągłościjako:•użytecznegoprzypuszczenia[Miś2000,
s.58];•weryfikującegozałożeniaczymodelu(„A.Einsteinopisałfotoefektdzięki
założeniu,żecośjestnieciągłe.M.Planckopisałciepłowłaściwezakładając,żecośjest
nieciągłe.(...)niebadamytaknaprawdęrzeczywistościdokońca,tylkomamymodele,
którejąopisują;potemsprawdzamy,czysądobre,czyzłe.Oneniesąabsolutniedobre,
lecztylkowjakimśzakresie.Iczasamisąciągłewdanymzakresie,np.mechanika
