Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.Ideaciągłości
ozachowanietożsamościnarodów,kultur,grupspołecznych–dlatego,że„brakwłas-
nejtożsamościtoprzeistoczeniesięwprzedmiotdlainnych,łatwywmanipulacji,
niestawiającyoporu(...).Itakotokategoriaidentycznościstajesięczymświęcejniż
logicznązasadąmyślenia,jestonateżzasadąporządkuświata,naszegowłasnegoist-
nienia,ciągłościistnienianaszejkultury”[Skarga1997,s.12],czemuwtórujeMichał
Bristiger:„kultura,awrazzniąspołeczeństwobezhistoriimusizginąć,bobędzie
ślepe”;•wtęsknociezasamodoskonaleniemsięirozwojemczłowiekaprzezepoki
[Pelikan1986,s.50].
Wświetlepowyższegokryteriumciągłości–bądźwprostnazwane,bądźnaszki-
cowaneimplicite–wymagazakażdymrazemdopowiedzenia,zrelatywizowaniaiusy-
tuowaniawkontekścieprzedmiotowości(obiektywności,realności,fizyczności)lub
podmiotowości(subiektywności,konceptualności),abypozostaćsłużebnymwpro-
cesiebadaniaświata.Wartosobieuzmysłowić,żesemantykaciągłościbywaprzeważ-
niezdeterminowanaramąkwalifikacyjną,metodologią,operacjonalizacją,awreszcie
–praktycznością(celowością).Pozostałonamprześledzeniepodstawowychścieżek
znaczeniowychciągłości.
Zazwyczajdefinicjaoddajeistotęrzeczy.Podkreślato,cowspólnewszystkim
reprezentantomdanejklasyprzedmiotów,zjawiskczyprocesów,niemniejjednak
zawierawsobiemożliwośćreinterpretacyjną.Itak,ZenonzElei,dociekającnatury
wielkościciągłych–czasu,przestrzeni,ruchu–dochodzidowniosku,iżaniruchnie
jestsumąprzejśćczytranspozycji,aniczas–sumąmomentów,aniprzestrzeń–sumą
punktów;zatem–nakanwienieciągłychczęści–jakodtworzyćwielkości(całości)
ciągłe(ciągłośćwszakczynijepodzielnymiwnieskończoność)?Rozwiązaniewpostaci
całkowaniamiałoprzyjśćdługopoVstuleciup.n.e.[Tatarkiewicz1999a,s.38].Drogą
powiązaniazdarzeńposzedłzaśArystoteles,upatrującweWszechświecieprocesustop-
niowegoziszczaniasięukrytegodotądpotencjału;stąd–wedługniego–uniwersum
przypominałobyjednolityłańcuchprzyczynowoicelowopowiązanychzjawisk(poza
pierwsząprzyczyną–niezależnąiźródłową)[ibidem,s.115].Wielewiekówpóźniej
G.W
.Leibnizrównieżpotraktujezjawiskajakoogniwajednegociągu,aczkolwiek
pozostawiimodrębność,indywidualnośćiniezależność.Cowięcej,przestrzenność,
czasowośćczyprzyczynowośćtakżewłączywpoczetzjawisk,chociażciągłośćpozo-
staniedlaniego,jakustaliliśmyuprzednio,prawem(lexcontinui)[Tatarkiewicz1999b,
s.82].Mimopodobieństwazałożeń,LeibnizróżnisięodZenonazEleikonkluzjami.
Przyczynowośćfundującanastępstwobądźteżpodzielnośćzdradzającastrukturęnależą
dozasadimmanentnych,któreprzesądzająociągłości(lubjejbraku).Jakprzekonuje
JózefLipiec,„musibyćspełnionapewnazasada,żezachodząbezpośredniezwiązki
pomiędzykolejnymifazami.Jednesązespołemprzyczyndlafaznastępnych.Wsposób
płynnyprzechodząjednewdrugie,adokonujesiętojakgdybyzwnętrzastruktury”.
Zwróćmyuwagę,żeautonomicznośćzjawisk(rzeczy,procesów,zdarzeń)nieprze-
kreślazarównodynamicznegowewnętrznegostawaniasięirozwoju,jakipozostawania
wdynamicznejkonfiguracjirelacyjnejmiędzynimi(wporządkusynchronicznymalbo
diachronicznym).R.Ingarden[1962,s.223–224]przezorniejednakostrzega,iżtrzeba
umiećoddzielićnastępstwofaz(wramachjednegoprocesu)odmnogościzdarzeń,
