Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
1.Ideaciągłości
dynamikęmodelujeprzekazo„złotymwieku”;schyłek,docelowośćlosu,wyraźnie
zaznaczonykonieciprzeznaczenie–tospecyfikakulturonabrzmiałychkonfliktach,
dekadenckichiodchodzących.Granicamiędzysąsiadującymiczasowookresamito:
zjednejstrony,sublimacjapotencjału,wzmiankowanewcześniejprzejścieodmoż-
nościdoaktu;azdrugiej–rasterczasuizapowiedźnowegoporządkuwkulturach
dojrzewających[Koselleck2012,s.266].
Mimożeprzedłożone(wpostacizalążkowej)koncepcjeciągłościwypływają
zodmiennychprzesłanek,tokażdaznichdyskontujezmiennośćjakonieobojętny
komponent(sprawczy,wynikowy).Rozważmyzatemproblemciągłościtrojako:wobec
zmienności,wzmiennościijakokanwęzmienności.Ustalenia–jaksięprzekonamy
–mogądotyczyćciągłościniewyłącznieczasowej.
Ciągłośćwobeczmienności–czyliwspółobecność
Spórodynamikęświataniemusirozstrzygnąćsięwskaliczarno-białej.Wskazana
bowiembyłabytutajszarośćpowściągliwegoiostrożnegorozłożeniaakcentów,sza-
cowaniaproporcjiskładnikówstałychipozostającychwruchu,trwaletakichsamych
izmiennych.Jeślimożnatakrzec,wdominiumświatopoglądowymsubstancjalizmowi
(anawetreizmowi),podkreślającemupierwszorzędneznaczenierzeczy,towarzyszyłby
procesualizm,uwypuklającydynamikęrzeczywistościpospołuzewentyzmem,który
przyznajekluczowąrolęzdarzeniom[Kobiela2011,s.21].Teoriępowszechnejzmien-
ności,wariabilizmstreszczającysięwprzeświadczeniu,żezamiasttrwaćwszystko
płynie,anaturajestciągłymstawaniemsię,nieustannąśmierciąinarodzinami,aco
więcej–niemawyraźnychgranic,sątylkopłynneprzejściamiędzystanamiiwłas-
nościami(np.młodościąistarością,dobremizłem);słowem–to,coistnieje,wciąż
zmieniawłasnościprzeobrażającsięzprzeciwieństwawprzeciwieństwo–postulował
HeraklitzEfezu[Tatarkiewicz1999a,s.31].
Zbrakiemcechstałychibezwzględnych,awogólezperspektywąpermanentnej
zmiennościpolemizowałParmenidessugerując,żebytmacechętrwałości,która
wykluczazmianę[ibidem,s.36].Wszelkaczasowośćiprzemiennośćtoułudaludzkiej
świadomości(zob.podrozdział1.1),więcprawdziwośćniezmiennegobytu,nieza-
leżnegoodumysłuczłowieka,pozostawałabywopozycjidofenomenalnegoświata
mamiącegozmysłyipodlegającegometamorfozom[Kobiela2011,s.123].Starożytna
kontrowersjamiędzyHeraklitemaParmenidesembyłazatempoświęconaciągłościtout
court.„Parmenidesuważał,żebyćtoznaczyniezmiennie,doskonaletrwać,aHeraklit
sądził,żebyćtoznaczyzmieniaćsię,stawać,azmiana–ruch,energia,dynamika–
poprzedzającastałośćtowłasnośćrzeczywistości.AdlaParmenidesa(ieleatów)być
tobyćsobą,równaćsięsobie”–wyjaśniaJanHartman.
DychotomicznąścieżkęintelektualnąobrałwtejmierzePlaton,przypisująccechę
stałościpojęciom,natomiastatrybutzmienności–rzeczom;wkonsekwencjiwydzie-
liłwieczny,niezmiennyiidealnybytpoznawanyprzezpojęcia,atakżezniszczalny,
zmiennyirealnybytdostępnyzmysłom.Mamywtakimrazieświatideiirzeczy
[Tatarkiewicz1999a,s.86–87].CzytymsposobempogodziłHeraklitaiParmenidesa?
