Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
GeorgesClemenceauiFrancja
11
odukazaniasięsławnejksiążkiSzkiceonierównościrasludz-
kichArthuradeGobineauminęłojużtrzydzieścilat.Przyjaciel
Gobineau—AlexisdeTocqueville—ostrzegałgo,żeidzie
wzłymkierunku.WlatachosiemdziesiątychXIXwiekura-
sizmwNiemczechbyłjużdoktrynąoambicjachnaukowych.
PostawaClemenceaujestwpełniuzasadnionaijedyna,jaką
mógłzająćobrońcaprzyzwoitości.Przyokazjidostrzegamy
talentkrasomówczyClemenceau,któryużywałjęzykawce-
lachpolitycznychzwyjątkowątrafnościąizawszestarałsię
problempogłębićinadaćmuodpowiedniwymiar.Wprzy-
padkukolonializmu,codzisiajwiemy,alewtedyjeszczemało
ktozdawałsobieztegosprawę,wszystkieuzasadnieniapole-
gającenatym,żebiałarasa(Dwyższa”)niesieświatłoiwiel-
kośćcywilizacjiludomciemnymiDniższym”,byłypustelub
wręczpełnehipokryzji.CelowaliwtymAnglicy,ale—jak
widzimy—Francuziteżużywalitakichargumentów.Imieli
zkoleitosamozazłeNiemcom.Podsumowując:jużwtedy
możnabyłowiedzieć,żeidearasyjestdramatycznieniebez-
pieczna.ItowłaśniedostrzegałClemenceau.
•
Clemenceauużywałzresztądrugiegoroztropnegoargu-
mentu.Uważał,żetrzebawięcejuwagipoświęcićsprawom
wkraju,aniewdawaćsięwawanturymilitarnenaDale-
kimWschodzie.Byłzawszeczłowiekiemlewicy,alerówno-
cześnierepublikaninem.Najlepiejtodostrzeżemywokresie
jegorządówwlatach1906-1909,kiedybyłnietylkopre-
mierem,aletakżeministremsprawwewnętrznych.Podobnie
jakprzedtemwystępował—on,lewicowiec—przeciwko
strajkomrobotniczymiprzeciwkopozaprawnejwalcepra-
cującychopolepszenieswojegobytu.Stanowczorozprawiał
sięzestrajkamiwimięwartościwyższej,właśnierepublikań-
skiej,czyliprawa.
IdearepublikiweFrancjimaszczególneidwojakiezna-
czenie.Republikatonaturalniepaństwobezjednegowładcy,
aletotakżepaństwojakowartośćwspólna.Ideatadoskonale
